Some remarks on the phenomenon of so-called belt hooks in the West Balt lands

Klamry haczykowate (niem. Gürtelhaken) to liściowate, rzadziej migdałowate, cienkie płytki z brązu, sporadycznie żelaza, wyjątkowo srebra, o jednym końcu zaopatrzonym w haczyk, drugim zaś w esowate uszko. Przedmioty te wzbudzały zainteresowanie wielu badaczy, którzy zaproponowali szereg możliwości interpretacyjnych, zwłaszcza w zakresie funkcji, jaką pełniły. Najczęściej sądzono, że były to zapięcia do pasa – Gürtelhaken, Gürtelschließen. Alternatywna koncepcja zakłada, że były to błystki/haczyki do łowienia ryb. Inna interpretacja sugerowała, że haczyki tego rodzaju są nie tyle zapięciami do pasa, co przywieszkami, za pomocą których mocowano do pasa drobne przedmioty. Ze względu na dystrybucję klamer i ich obecność niemal wyłącznie na terenach Meklemburgii i Pomorza, z niewielką liczbą znalezisk z obszarów leżących poza tą strefą, rzeczone przedmioty uznawano do niedawna za wytwory charakterystyczne dla Słowiańszczyzny północno- zachodniej. Autor artykułu zebrał dane o 54 klamrach haczykowatych z ziem pruskich. 27 z nich pochodzi z cmentarzysk, 15 ze stanowisk o charakterze osadniczym, a kontekst pozostałych nie jest znany. Skartowanie znalezisk z ziem pruskich wskazuje na dwie wyraźne strefy ich występowania. Pierwsza, z największą liczbą zabytków, zamyka się w północno-zachodniej części Półwyspu Sambijskiego. Druga to dorzecze środkowej i górnej Łyny. Większość okazów datowana jest w na XI–XII w., jednak pewna ich grupa może być pewnie datowana na starszy horyzont (Franknowo, Olsztyn-Las Miejski, Pasym czy Janów Pomorski). Mapa rozprzestrzenienia klamer ujawnia dwa główne obszary ich występowania: największa koncentracja znajduje się w Meklemburgii, a mniejsza – na południowo- wschodnich wybrzeżach Bałtyku. Za obszar pochodzenia klamer uważano obszary położone na wschód od Odry. Wyraźne nagromadzenie przedmiotów tego typu na południowo-wschodnim wybrzeżu Bałtyku, na terenach pruskich stawia pod znakiem zapytania dotychczasowe interpretacje, w których klamry wiązano ze strefą Słowiańszczyzny północno-zachodniej.