Zapomniane życie i twórczość Zofii Woźnej

Biografia i twórczość Bali Leser - Zofii Woźnej są odzwierciedleniem niezwykle skomplikowanych losów polskich artystek, które przecierały szlaki kolejnym pokoleniom kobiet marzących o edukacji i karierze artystycznej. Bala Leser, jedna z pierwszych studentek krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, zadebiutowała na polskiej, a prawdopodobnie także międzynarodowej scenie artystycznej w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Po zakończeniu II Wojny Światowej, tak jak wielu innych artystów pochodzenia żydowskiego, Bala Leser zmieniła swoją tożsamość posługując się już do końca życia nazwiskiem Zofia Woźna. Jej kariera rozkwitła w latach 50. i 60., po czym, podobnie jak wiele jej rówieśniczek, popadła w niemal zupełne zapomnienie. Praca koncentruje się na odnalezieniu i zrozumieniu powodów zanikania pamięci o Zofii Woźnej, poprzez analizę dostępnych materiałów archiwalnych i uzupełnienie luk w biografii artystki. Przedstawione zostały wczesne lata życia i kariery Bali Leser, w tym jej studia w Krakowie, a także czas okupacji, który artystka spędziła we Lwowie. Intelektualne poruszenie i ferment inicjowany przez licznie powstające grupy artystyczne, energia obecna na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, ale także tragiczne doświadczenia wojenne stały się kluczowe dla całej późniejszej twórczości Zofii Woźnej. Poprzez studia materiałów archiwalnych praca podkreśla związki artystki z grupą K.P. Podjęto próbę analizy powojennego życia Zofii Woźnej i zidentyfikowania sposobów radzenia sobie z ukrywaną tożsamością, która wielokrotnie pojawia się w jej twórczości w zderzeniu z nową rzeczywistością kształtującą codzienne życie w Polsce Ludowej, w której artystka musiała odnaleźć swoje miejsce. Dokonując szczegółowej analizy zarówno prac malarskich jak i realizacji rzeźbiarskich Zofii Woźnej postawiono tezę dotyczącą możliwych studiów Bali Leser w Paryżu oraz omówiono widoczne w jej pracach inspiracje rzeźbą francuską. Podjęto tu także temat tożsamości żydowskiej, która nieustannie powracała w twórczości rzeźbiarskiej i niepublikowanych wierszach artystki. Niezwykle ważną częścią rozważań jest analiza największych sukcesów Zofii Woźnej z lat 60., które mimo ówczesnego uznania nie uchroniły jej twórczości przed zapomnieniem. Prowadzone w pracy rozważania wskazują na liczne czynniki, które przyczyniły się do zaistniałego stanu rzeczy, którymi były zarówno artystyczne i osobiste wybory Zofii Woźnej, a także zewnętrzne warunki społeczno-polityczne, które mogły wpłynąć na jej stopniową izolację.

The biography and artistic work of Bala Leser - Zofia Woźna reflects the extremely complicated fate of Polish female artists who paved the way for the next generation of women dreaming of an education and artistic career. Bala Leser, one of the first Academy of Fine Arts students in Krakow, made her debut on the Polish, and probably also international, art scene in the interwar period. After the end of the Second World War, like many other artists of Jewish origin, Bala Leser changed her identity using the name Zofia Woźna for the rest of her life. Her career thrived in the 1950s and 1960s, after which she fell into almost complete oblivion like many of her female peers. The study focuses on finding and understanding the reasons for the disappearance of Zofia Wozna's remembrance by analysing the archives available and filling in the gaps in the artist's biography. It presents the early years of Bala Leser's life and career, including her studies in Krakow and the time of occupation the artist spent in Lviv. The intellectual stir and ferment initiated by the numerous emerging art groups, the energy present at the Academy of Fine Arts in Krakow, and the tragic wartime experiences became crucial for Zofia Woźna's later works. By studying archival materials, the work emphasises the artist's relationship with the K.P. group. An attempt is made to analyse Zofia Woźna's post-war life and to identify her ways of dealing with her concealed identity, which repeatedly appears in her work and clashes with the new reality shaping everyday life in communist Poland, where the artist had to find her place. Through a detailed analysis of both Zofia Woźna's paintings and sculptural works, there is a thesis on Bali Leser's possible studies in Paris and a reflection on the apparent inspiration of French sculpture in her works. Jewish identity, which constantly recurred in the artist's sculpture works and unpublished poems, is also addressed here. An essential part of the deliberations is the analysis of Zofia Woźna's greatest successes from the 1960s, which did not save her work from oblivion despite the recognition of the time. The reflections conducted in the work point to the numerous factors that contributed to this situation, which were both Zofia Wozna's artistic and personal choices and the external socio-political conditions that may have influenced her progressive isolation.