Dochody z podatku od towarów i usług oraz luka w VAT – znaczenie dla polskiego systemu fiskalnego

Pierwsza część opracowania poświęcona jest rzeczywistym dochodom z podatku od towarów i usług. Ogólne wielkości w poszczególnych latach okresu 1994-2022 zestawiono z PKB i spożyciem, następnie zaś przedstawiono wyniki dla Polski na tle wyników dla wybranych krajów UE. Następnie na podstawie danych ze sprawozdań Rb-27 przedstawiono najważniejsze zjawiska w zakresie wpływów i zwrotów z tytułu podatku od wartości dodanej w latach 2015-2022. W drugiej części artykułu omówiono sposoby szacowania luki VAT, ze szczególnym uwzględnieniem tzw. metod odgórnych, wykorzystywanych w badaniu Komisji Europejskiej. Zasadniczym celem badawczym tej części opracowania jest udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy niedoskonałości metod wykorzystujących informacje generowane przez system rachunków narodowych dyskwalifikują ich wykorzystywanie dla celów szacowania i porównywania luki VAT w poszczególnych krajach, czy też istnieje powszechny consensus co do ich użyteczności, uzasadniający wykorzystanie ich rezultatów dla potrzeb oceny poszczególnych działań z zakresu polityki podatkowej.

The first part of the study is devoted to actual revenues from the VAT in Poland. The overall figures for each year of the 1994-2021 period are compared with GDP and consumption, and then the results for Poland are presented against the results for selected EU countries. Then, on the basis of data from the budgetary reports, the most important phenomena in terms of VAT receipts and reimbursements in 2015-2022 are presented. The second part of the article discusses the methods of estimating the VAT gap, with particular emphasis on the so-called top-down methods used in the European Commission study. The primary research objective of this part of the paper is to answer the question of whether the imperfections of methods using information generated by the system of national accounts disqualify their use for the purposes of estimating and comparing the VAT gap across countries, or whether there is a general consensus on their usefulness, justifying the use of their results for the purposes of evaluating individual tax policy measures.