Miłość i ekonomia w literackich biografiach kobiet

Książka „Miłość i ekonomia w literackich biografiach kobiet” składa się z analizy powieści i sztuk teatralnych takich autorek i autorów jak Jane Austen, siostry Brontë, Charles Dickens, Wilkie Collins, Emil Zola, Alexander Dumas, Henrik Ibsen, Zofia Nałkowska, Gabriela Zapolska, Alice Munro, Marilyn French, Elfriede Jelinek, Toni Morrison, Alice Walker, Arundhati Roy, David Herbert Lawrence, Michel Faber i Sarah Waters. Wszystkie te dzieła opisują doświadczenia kobiet w niesprzyjającej rzeczywistości. Bohaterki należą do różnych grup społecznych i mają rozmaitą sytuację osobistą. Niektóre należą do wyższych klas społecznych, są damami lub mieszczkami. Inne doświadczają ubóstwa i marginalizacji, są służącymi, robotnicami, prostytutkami lub niewolnicami. Część z nich jest matkami, część żonami; niektóre się w tych rolach czują dobrze, inne cierpią z tego powodu. Wiele z nich odnajduje rozkosz z mężczyznami, zwykle nie tymi, których nakazano im kochać. Niektóre znajdują spełnienie tylko z kobietami, inne są biseksualne. Innymi słowy, w ich literackich życiorysach wielką rolę odgrywa miłość w jej różnych aspektach. Książka szczegółowo rekonstruuje biografie bohaterek i zwraca uwagę na kontekst społeczny, w jakim funkcjonują. Jaki to kontekst? Przede wszystkim, pozbawienie własności. Niezależnie od pochodzenia społecznego, opisywane kobiety w większości nie mogą dysponować pieniędzmi lub majątkiem. Po drugie, wspólnym doświadczeniem bohaterek są zakazy i nakazy seksualne, odebranie im jako kobietom prawa do dysponowania swoim ciałem. Czym jest w tych okolicznościach miłość? Może być awansem i degradacją, potulnym dostosowaniem do realiów, ale i wyzwaniem wobec panujących norm. Jest ona także pracą. Bez kobiecej pracy, uważanej za pracę miłości, społeczeństwo nie mogłoby funkcjonować. Jak wygląda rzeczywistość z punktu widzenia osób ją wykonujących? Zdaniem standpoint theory, będącej podstawą metodologiczną „Miłości i ekonomii”, doświadczenia kobiet pozwalają dostrzec rzeczywistość od strony materialnego konkretu, cielesnych potrzeb i emocjonalnej troski. Jest to wizja odległa od abstrakcyjnej wizji patriarchatu, skupionej na hierarchii i rywalizacji, podtrzymującej wszechstronny wyzysk kobiecego ciała. Do podważenia panującej optyki patriarchalnej nie wystarczą kobiece doświadczenia, potrzebna jest także wiedza na temat ucisku i wynikający z niej świadomy bunt. Nie wszystkie bohaterki mają tę wiedzę, wszystkie jednak pragną być spełnione, decydować o sobie. Literatura świetnie potrafi uchwycić subiektywną reakcję na odebranie kobietom wolności i prawa do szczęścia, zarówno gdy jest nią szaleństwo lub samobójstwo, jak i mniej spektakularna cicha rozpacz. Książka wychodzi z założenia, że potrzeby związane z miłością w jej różnych rozumieniach są niezbywalne i nie można ich niczym zastąpić. Kobiety nie powinny zatem poprzestawiać na pojedynczych, słusznych żądaniach w obrębie ekonomii, reprodukcji czy seksu, lecz, jak postulowała omawiana w książce Zofia Nałkowska, żądać „całego życia”: radości, przygody, szacunku, bezpieczeństwa i przede wszystkim możliwości nazywania swoich doświadczeń, mówienia z kobiecej perspektywy.

“Love and Economy in Women’s Literary Biographies” contains analyses of novels and dramas written by authors such as Jane Austen, the Brontë sisters, Charles Dickens, Wilkie Collins, Emil Zola, Alexander Dumas, Henrik Ibsen, Zofia Nałkowska, Gabriela Zapolska, Alice Munro, Marilyn French, Elfriede Jelinek, Toni Morrison, Alice Walker, Arundhati Roy, David Herbert Lawrence, Michel Faber and Sarah Waters. They all describe women’s experience in unfavourable circumstances. The heroines come from different social strata and their personal situation is diverse. Some of them are from upper class, they are ladies or bourgeois women. Others suffer from poverty and marginalization, they are maids, workers, prostitutes or slaves. Some are mothers or wives and these roles bring them satisfaction or suffering. Many find sexual pleasure with men, though usually not with the ones they were obliged to love, whereas others find fulfilment only with women or are bisexual. In other words, love, in its different aspects, plays a prominent role in their literary biographies. The book reconstructs biographies of the characters in detail and emphasises their social context. What are its main characteristics? First of all, lack of property. Regardless of their social background, the heroines mostly do not have money or property at their disposal. Secondly, all characters experience sexual restrictions and are deprived, as women, of the right to decide on their bodies. What is love in such circumstances? It can bring advancement or degradation, lead to meek acceptance of realities, but also to challenging social norms. But love is also work. Without women’s work, considered the work of love, society would not be able to function. What does reality look like from the perspective of those who perform the work of love? According to standpoint theory, which is the methodological underpinning of the book, women’s experience makes it possible to see reality from the angle of material reality, bodily needs, and emotional care. Such a picture contrasts with the abstract outlook of patriarchy, which focuses on hierarchy and competition, perpetuating unmitigated exploitation of woman’s body. Women’s experience is not sufficient itself to undermine the dominant patriarchal perspective, what is also needed is the awareness of oppression and conscious revolt. Not all characters have this knowledge, nevertheless, they all want to achieve fulfilment and decide for themselves. Literature can accurately grasp subjective reactions of women to deprivation of freedom, ranging from madness and suicide to, less spectacular, silent despair. The book is based on the assumption that the needs related to love, in all its senses, are indispensable and cannot be substituted for. Thus women should not restrict their demands to isolated, even though right, postulates regarding economy, reproduction, or sex, but instead, as Zofia Nałkowska, one of the authors presented in the book, postulated, they should demand “the whole life”: joy, adventure, respect, safety, and most of all the right to name their experience and to speak from the women’s standpoint.