Nieważne, czy kot jest biały czy czarny? O ambiwalentnym stosunku do pieniędzy protagonisty powieści Li Shijianga

Urodzony w 1974 r. Li Shijiang należy do grona w Europie praktycznie nieznanych, ale i w Chinach pomijanych często w analizach literaturoznawczych i w potocznym myśleniu o najwybitniejszych literatach pisarzy 70 hou („po 70”, pisarzy urodzonych w latach 70.). Trudno mówić o nich jako o jednolitej grupie literackiej, wielu chińskich badaczy i wydawców zauważa jednak pewne cechy wspólne ich twórczości wynikające z urodzenia w przejściowym okresie, gdy gasła „rewolucja kulturalna” i kształtował się nowy porządek, którego nadejście zwiastowało wprowadzenie polityki „reform i otwarcia na świat” w 1978 r. 70 hou wydają się pozostawać zawieszeni w liminalnej przestrzeni pomiędzy ideologią znaną im z dzieciństwa bądź wspomnień rodziców a nieposkromioną pogonią za pieniądzem rządzącą współczesnymi Chinami w zgodzie z przypisywanym Dengowi Xiaopingowi zdaniem: „Nieważne czy kot jest biały, czy czarny, jeśli łapie myszy, jest dobrym kotem”, które kojarzone jest z ideologiczną obojętnością albo przynajmniej ambiwalencją w realizacji ekonomicznych celów. W ich twórczości zaznacza się wahanie pomiędzy pisaniem o dylematach jednostki i piętnowaniem społecznych niesprawiedliwości, pomiędzy skupieniem na życiu największych ośrodków a powrotami na rodzinną wieś, w końcu pomiędzy wspomnieniami młodości a bardziej dojrzałą, właściwą wiekowi średniemu refleksją. Ta ambiwalencja przekłada się nierzadko na postawy życiowe bohaterów opisywanych przez twórców pokolenia 70 hou. Nie inaczej jest w przypadku noszącego imię i nazwisko pisarza protagonisty dwóch powieści Li Shijianga: Beztroska wycieczka (Xiao yao you) i Wydział sinologii (Zhongwen xi). Li w częściowo autobiograficzny sposób opisuje życie młodego, zmagającego się z materialnym niedostatkiem, niestałymi relacjami z ludźmi i zwątpieniem w sens swojej pracy, mieszkającego w Pekinie pisarza, a następnie cofa się dalej do czasu jego studiów sinologicznych. Aby wytłumaczyć ambiwalentny stosunek protagonisty powieści do wartości materialnych, warto odwołać się do różnorodnych czynników kształtujących tekst kultury, korzystając z zaproponowanej przez Wendy Griswold metody łączącej literaturoznawcze i socjologiczne podejścia do dzieła literackiego. Do uzyskania odpowiedzi na pytanie, czy dla chińskich pisarzy średniego pokolenia kolor kota rzeczywiście nie ma znaczenia, pomocna będzie refleksja nad pochodzącymi z przestrzeni literackiej, rynkowej i ideologicznej bodźcami, które mogły wpłynąć na Li Shijianga, gdy pisał analizowane powieści.