Cenzura w Królestwie Polskim w latach 1830-1905. Wybrane metody obejścia kontroli druków stosowane przez wydawnictwo Gebethner i Wolff

Celem pracy jest zbadanie poprzez analizę dostępnej literatury przedmiotu, stosowanych przez księgarzy oraz wydawców metod publikowania treści na terenie Królestwa Polskiego, a dalej w Kraju Nadwiślańskim w obliczu cenzury w odniesieniu do wydawnictwa Gebethner i Wolff. Jedną z najważniejszych strategii było publikowanie książek za granicą kordonu Cesarstwa Rosyjskiego, a następnie sprowadzanie ich do Królestwa Polskiego. Kolejną wymienionym zjawiskiem została sspółpraca z autorami, którzy ukrywali treści patriotyczne pod pozornie neutralnymi tematami stosując język ezopowy. Cenzura redaktorska i publikowanie treści powstańczych również stanowiły istotne elementy walki z cenzurą. Wykazano również, że wydawnictwo Gebethner i Wolff uczestniczyło w rozprowadzaniu tajnych, nielegalnych publikacji, co miało na celu zachowanie polskiej myśli i literatury. Analiza metod stosowanych przez wydawnictwo Gebethner i Wolff pokazuje, że mimo surowych przepisów cenzorskich, wydawcy zdołali wypracować skuteczne strategie obejścia restrykcji. Ich działalność miała kluczowe znaczenie dla utrzymania i propagowania polskiej literatury oraz myśli niepodległościowej. Wnioski płynące z pracy mają istotne znaczenie zarówno z historycznego punktu widzenia, jak i w kontekście współczesnej obrony wolności słowa i dostępu do informacji. Refleksja nad doświadczeniami przeszłości może dostarczyć cennych wskazówek i inspiracji dla dzisiejszych twórców, wydawców i obrońców praw człowieka, pokazując, że determinacja I kreatywność mogą skutecznie przeciwstawić się nawet najbardziej restrykcyjnym przepisom.

The aim of the study is to examine, through the analysis of the available literature on the subject, the methods used by booksellers and publishers to publish content in the Kingdom of Poland, and further in the Vistula Region in the face of censorship in relation to the Gebethner and Wolff publishing houses. One of the most important strategies was to publish books abroad of the cordon of the Russian Empire and then bring them to the Kingdom of Poland. Another phenomenon mentioned was cooperation with authors who hid patriotic content under seemingly neutral topics using Aesopian language. Editorial censorship and the publication of insurgent content were also important elements of the fight against censorship. It was also shown that the Gebethner and Wolff publishing house participated in the distribution of secret, illegal publications, which was aimed at preserving Polish thought and literature. An analysis of the methods used by Gebethner and Wolff shows that despite strict censorship regulations, publishers have managed to develop effective strategies to circumvent the restrictions. Their activity was of key importance for maintaining and promoting Polish literature and independence thought. The conclusions of the bachelor's thesis are important both from a historical point of view and in the context of the contemporary defense of freedom of speech and access to information. Reflecting on the experiences of the past can provide valuable guidance and inspiration for today's creators, publishers and human rights defenders, showing that determination and creativity can effectively oppose even the most restrictive regulations.