Wpływ kierunku spojrzenia i mimicznej ekspresji emocji na orientowanie się u niemowląt w wieku 9-12 miesięcy

Ostatni trymestr pierwszego roku życia to okres znaczących zmian rozwojowych w zakresie komunikowania się. Niemowlęta w tym wieku są kompetentne w rozpoznawaniu mimicznych ekspresji emocji i kontroli uwagi wzrokowej. Nie jest jednak znana sekwencja wydarzeń rozwojowych prowadzących do osiągnięcia zdolności do integrowania różnych informacji płynących z twarzy i adekwatnego reagowania na nie. Przedstawiony cykl badań miał na celu poznanie wpływu kierunku spojrzenia i mimicznej ekspresji emocji na orientowanie się u niemowląt w wieku 9-12 miesięcy. Hipotezy oparto na koncepcji inklinacji negatywnej w reagowaniu na bodźce (Taylor, 1991) oraz na teorii wspólnego sygnału w przetwarzaniu informacji o twarzach (Adams i Kleck, 2003). W dwóch badaniach poprzecznych (Eksperymenty 1 i 2) oraz badaniu podłużnym (Eksperyment 3) zastosowano paradygmat poprzedzania spojrzeniem. Bodźcami poprzedzającymi były zdjęcia twarzy kobiecych wyrażających radość, złość lub strach i przenoszących spojrzenie w bok, a bodźcami następującymi – obrazki zabawek. Ruch oczu badanych rejestrowano za pomocą eyetrackera, uzyskując informacje o szybkości orientowania się i o czasie patrzenia na twarze. Spodziewano się szybszego orientowania się na bodźce w lokalizacji zgodnej z kierunkiem spojrzenia twarzy wyrażających złość i strach, niż na bodźce poprzedzone twarzą wyrażającą radość oraz szybszego orientowania się na bodźce w lokalizacji zgodnej z kierunkiem spojrzenia twarzy wyrażającej strach, niż złość. Ponadto przewidywano, że niemowlęta będą preferencyjnie alokować uwagę na twarzach wyrażających emocje negatywne. Nie potwierdzono żadnej z hipotez. Wyniki Eksperymentów 1 i 2 sugerują, że u niemowląt pod koniec pierwszego roku życia występuje facylitacja orientowania się na bodźce w lokalizacji zgodnej z kierunkiem spojrzenia twarzy wyrażającej radość. Można ją interpretować jako wyraz inklinacji pozytywnej w orientowaniu się. Natomiast preferencyjna alokacja uwagi na twarzy wyrażającej złość, wykazana w Eksperymencie 2, sugeruje występowanie inklinacji negatywnej w skanowaniu twarzy. Wyniki są dyskutowane w kontekście zmian w rozwoju psychicznym u progu drugiego roku życia.

The last trimester of the first year of life is marked by significant developmental changes in communication skills. Infants at that age are competent at iscriminating facial expressions of emotion and controlling visual attention. However, the developmental sequence that results in the ability to integrate various facial cues and to respond to them adequately remains unknown. The series of experiments presented in this dissertation aimed to establish the effects of gaze direction and facial expression of emotion on orienting in 9- to 12-month-old infants. Hypotheses were based on the concept of negative inclination in response to stimuli (Taylor, 1991) and the theory of shared signal in the processing of faces (Adams & Kleck, 2003). In two cross-sectional studies (Experiments 1 and 2) and one longitudinal study (Experiment 3) a gaze cueing paradigm was used to test the hypotheses. Pictures of faces expressing happiness, anger and fear with shifting gaze were used as gaze cues, while pictures of toys were targets. Eyetracking was used to measure the speed of orienting and the duration of looking at faces. Infants were expected to orient faster to targets gaze-cued by faces expressing anger or fear in comparison with targets gaze-cued by happy faces and to orient faster to targets gaze-cued by fearful faces in comparison with targets cued by angry faces. Moreover, infants were expected to preferentially allocate attention to faces expressing negative emotions. None of the hypotheses was confirmed. The results of Experiments 1 and 2 suggest a facilitation of orienting to targets gaze-cued by a happy face in infants towards the end of the first year of life. This can be interpreted as an indication of a positive inclination in gaze cueing. However, preferential allocation of attention to angry faces, demonstrated in Experiment 2, may suggest a negative inclination in face scanning. The results are discussed in terms of psychological development at the beginning of the second year of life.