Horodnictwo wileńskie i jego jurydyka w XVII wieku.

Rozprawa składa się z przedmowy, wstępu (w którym przedstawiony został stan badań, baza źródłowa, metodologia i struktura pracy) oraz z trzech rozdziałów. W pierwszym, dotyczącym urzędu horodnictwa, zarysowano jego ogólne dzieje i specyfikę, a także problematykę historii i kompetencji urzędu horodnictwa wileńskiego oraz relacji między tamtejszym horodnictwem a derewnictwem. Zaprezentowane zostały również zagadnienia finansów urzędu oraz informacje o kolejnych horodniczych wileńskich.Rozdział II poświęcony został jurydyce horodnictwa wileńskiego. Punkt wyjścia stanowi definicja i ogólna charakterystyka jurydyk w Rzeczypospolitej Obojga Narodów oraz dane dotyczące jurydyk wileńskich. Następnie omówiono nazwę, genezę i topografię jurydyki horodnictwa wileńskiego oraz wygląd i funkcje Domu Horodniczego. Oddzielne podrozdziały poświęcono działalności sądu jurydyki (w tym praktyce stosowania prawa) oraz jej personelowi (głównie podhorodniczym).Ostatni, III rozdział dotyczy jurydyczan horodnictwa wileńskiego. Zaprezentowana została w nim ogólna charakterystyka tej społeczności, jej życie religijne, sytuacja materialna, a także konflikty. Przybliżono również biografie dwojga jurydyczan: Barbary Ławrynowej Dauborowej i Wilhelma Polla. Zasadniczą część pracy zamyka zakończenie zawierające wnioski płynące z analizy zgromadzonych materiałów, a dalej zamieszczono: aneks, wykazy zestawień, tabel, wykresów, planów, ilustracji, fotografii, tablic i aneksów, a także bibliografię.Praca wypełnia lukę w historiografii nowożytnego Wilna, przybliżając temat rozpoznany dotychczas w niewielkim stopniu. W rozprawie podjęto próbę przedstawienia tytułowej problematyki z różnych punktów widzenia, stąd też stanowi ona wkład w rozwój kilku dziedzin badań historycznych, takich jak historia społeczna i gospodarcza, historia religijności oraz prawa i administracji.Wilno rozumiane jest w niniejszej pracy nie jako miasto sensu stricto, lecz jako aglomeracja, składająca się z jednostek o różnym statusie prawnym. Jurydyka horodnictwa wileńskiego wykazywała pewną swoistość, lecz jednocześnie stanowiła nieodłączną część tego złożonego organizmu. Jurydyczanie utrzymywali np. więzi rodzinne, towarzyskie, wyznaniowe i zawodowe z mieszkańcami innych jurysdykcji, niniejsza praca pozwala zatem zbudować pełniejszy obraz dziejów Wilna.

The dissertation consists of the preface, introduction (in which state of research, sources, methodology, and structure of the work are presented), and three chapters. The first chapter covers the definition, history, and competencies of the office of horodniczy (castle supervisor) in the Grand Duchy of Lithuania in general, and particularly in its capital city. The relations between horodnictwo (the office of horodniczy) and derewnictwo (the office of wood supervisor) in the city of Vilnius are also analysed.Chapter 2 is dedicated to the jurydyka (the legal and territorial entity subordinate to Vilnian horodnictwo). It begins with a definition and general profile of jurydyki (plural form of jurydyka) in the Polish-Lithuanian Commonwealth and some remarks concerning the jurydyki in Vilnius. The name, origins, and topography of the jurydyka of Vilnian horodnictwo, as well as the appearance and functions of the House of Horodniczy are then discussed. Separate subsections are dedicated to describing the activity of the court of the jurydyka, including the practical implementation of the law, and to describing the staff of the jurydyka (mainly podhorodniczy, the deputy horodniczy).Chapter 3, the last chapter, concerns the inhabitants of Vilnian horodnictwo jurydyka. The general profile of the community, its religious life, material status, as well as conflicts are presented. The biographies of two inhabitants, Barbara Ławrynowa Dauborowa and Wilhelm Poll, are described in detail. The essential part of the work is closed with an overview which contains the conclusions based on analysis of the collected source material. Following this, an appendix, the list of listings, tables, graphs, plans, pictures, photographs, and appendices that were used as references in this work, and bibliography are provided.The work fills a gap in the historiography of Early Modern Vilnius by casting light on the topic of horodnictwo and its jurydyka, which has been poorly recognized thus far. In the dissertation, an attempt is made to present issues from different points of view, thus it contributes to the development of several fields of historical research, such as social and economic history, as well as the history of religious life, law, and administration.In the presented work, Vilnius is understood not as a city in the strict sense, but as an agglomeration consisting of units of different legal status. The jurydyka of Vilnian horodnictwo was a specific but inherent part of this complex agglomeration. The inhabitants of the jurydyka maintained family, social, confessional, and professional relationships with the residents of other jurisdictions, thus the presented work makes it possible to gain a more complete and coherent view of the history of the capital city of the Grand Duchy of Lithuania.