Elita biznesu. Konwersja i legitymizacja kapitału w Polsce

Najbogatsi przedsiębiorcy i menedżerowie stanowią jedną z najbardziej wpływowych grup społecznych we współczesnej gospodarce kapitalistycznej. Pochodzenie tej grupy, choć obecnie wykracza poza wąskie ramy transformacji społeczno-gospodarczej lat 1988-1989, wciąż rzutuje na jej postrzeganie zarówno w dyskursie publicznym, jak i w naukach społecznych. Przedmiotem pracy jest proces zdobywania i reprodukcji pozycji biznesowej przez członków polskiej elity biznesu. Dla najbogatszych Polaków, działających w ramach gospodarki zależnej o ograniczonym dostępie kapitału ekonomicznego, podstawowego znaczenia nabiera cyklicznie pozyskiwanie kapitału poprzez sieć asymetrycznych relacji, umożliwiających uprzywilejowany dostęp do prywatnych i publicznych instytucji. Instytucje zapewniające kapitał ekonomiczny stają się tym samym główną publicznością działań biznesowych członków elity, a wypracowanie i odtwarzanie sieci relacji zyskuje znaczenie decydujące dla rozwoju pozycji biznesowej członków elity. Utrzymywanie asymetrycznych relacji wymaga jednak jednocześnie pozyskiwania innych form społecznego, kulturowego i politycznego kapitału, które mogłyby ulegać konwersji. W rezultacie członkowie elity zmuszeni są do lawirowania pomiędzy dogodnymi formami uzasadnień i ideologii, dzięki którym budują społeczną akceptację realizowanych praktyk biznesowych. Praca opisuje system praktyk polskiej elity biznesu, polegający na umiejętnym rozgrywaniu napięcia pomiędzy praktykami konwersji kapitału, pozwalającymi zdobywać kapitał ekonomiczny, a praktykami legitymizacji, budującymi jego społeczną prawomocność. Wykorzystywanym w pracy materiałem badawczym są wywiady pogłębione z 19 przedstawicielami polskiej elity biznesu, poddane analizie biograficznej wykorzystującej kategorie Fritza Schutze, analizie pola społecznego Pierre’a Bourdieu, analizie morfologicznej Władimira Proppa i analizie strukturalnej Claude Levi-Straussa. Uzupełnieniem materiału badawczego są analizy ilościowe danych z rankingów najbogatszych Polaków dla lat 1990-2020 oraz grafów, wygenerowanych na podstawie statystycznie istotnych relacji pomiędzy poszczególnymi członkami elity biznesu. Uzyskane wyniki pozwalają umieścić dynamikę relacji biznesowych elity w szerszym kontekście powolnej konsolidacji polskiego pola biznesowego.

The wealthiest entrepreneurs and managers are one of the most influential social groups in the contemporary capitalist economy. Even if the origins of this social group exceed the socio-economic transition of 1988-1989, it still influences its perception in the public discourse and social sciences. This thesis explores the process of acquiring and reproduction of business position by the members of the Polish business elite. The wealthiest Poles, functioning within the limits of dependent market economies, continuously raise the economic capital via networks of asymmetric relations, providing them a privileged access to private and public institutions. These capital providing institutions become a crucial audience of business actions, performed by the elite members. To maintain such asymmetric relations, the elite is forced to constantly reproduce its legitimacy of performed business practices, efficient maneuvering between different, convenient forms of legitimization. This thesis analyses the system of practices of the Polish business elite, skillfully balancing between practices of capital conversion, providing an opportunity to accumulate the economic capital, and legitimization of the elite’s business position. Applied research material consists of 19 in-depth interviews with members of the Polish business elite. Methodologically and theoretically this thesis draws on Fritz Schutze’s biographical analysis, Pierre Bourdieu's social field analysis as well as Vladimir Propp morphological analysis and Levi-Strauss structural analysis. The research material is supplemented by quantitative statistical and graph analysis of wealthiest Poles ranks from the years 1990-2020. The obtained results allow to position the dynamics of elite’s business relations in the wider context of consolidation of the Polish business field.