Russian Doll i śmiertelne selfie: tanatyczny wymiar kultury narcyzmu

Krytyczne analizy kultury selfie korzystają z psychoanalitycznych teorii narcyzmu i konstytuowania się podmiotu, a w kulturze współczesnej podmiot znajduje się w centrum zainteresowania za sprawą technologii autoekspresji. Genealogia dyskursu o narcyzmie wskazuje na konserwatywne zaangażowanie amerykańskich krytyków skrajnego indywidualizmu przypisywanego przedstawicielom grup mniejszościowych, które zyskały widoczność dzięki polityce emancypacji. Obecnie podkreśla się pozytywny wpływ przejęcia kontroli nad własnym wizerunkiem przez wykluczonych i konstytutywną rolę wizerunku w tworzeniu tożsamości. Analizie poddano selfie wykonane tuż przed śmiercią fotografowanego/nej oraz serial Russian Doll. W fotograficznej i filmowej konfrontacji z własnym obrazem dostrzegam pole do namysłu nad wizualną autoekspresją i śmiertelnością podmiotu. Narzędzia techniczne (ekran i lustro) tworzą nowe typy tożsamości, dając jednocześnie sposobność do ich ekspresji. Potępianie jednostek za korzystanie z tych narzędzi przesłania głębsze, kulturowe i ekonomiczne przesłanki uczestnictwa w kulturze autoekspresji.

Critical analysis of the selfie culture uses psychoanalytical theories of narcissism and constitution of the subject. In contemporary culture the latter is put in the spotlight by means of technology that enables self­expression. The genealogy of the discourse on narcissism reveals a conservative involvement of American critics of extreme individualism which is attributed to representatives of minority groups that have gained visibility through the policy of emancipation. In current studies emphasis is put on the positive impact of the excluded, who take control of their own image, and on the constitutive role of images in creating one’s identity. This article analyses selfies taken just before the death of the photographed person and the series Russian Doll. By confronting these productions with one’s own image, the author reveals a space for a reflection on the visual self­expression and mortality of the subject. Technical tools (a screen and a mirror) create new types of identity and provide the opportunity to express them. Condemning individuals for using these tools tends to obscure deeper, both cultural and economic, reasons for people’s par­ticipation in the culture of self­expression.