Sytuacja tancerzy na rynku pracy w Polsce – problemy, wyzwania, propozycje rozwiązań

W literaturze podkreśla się, że kultura jest elementem kapitału ludzkiego, który oznacza obecny w każdym człowieku – a przez to również w każdej społeczności – zasób wiedzy, umiejętności, doświadczeń, potencjału fizycznego i energii życiowej oraz motywacji do działania. Kulturę uznać możemy jako obszar aktywności gospodarczej i społecznej, a artyści (w tym tancerze) i pozostali pracownicy sektora kultury jako osoby aktywne na rynku pracy. Na ich sytuację składa się nie tylko poziom inwestycji w kulturę, modele kariery zawodowej, ale też całe otoczenie instytucjonalne wraz z regulacjami prawa i podmiotami odpowiedzialnymi za ich realizację. Kontekst ten jest szczególnie istotny z perspektywy polityki społecznej, zważywszy, że sama pozycja zawodowa i jej uwarunkowania w stosunku do wielu grup mają bardzo specyficzne cechy, silnie związane z ograniczonymi możliwościami realizacji zawodowej do uzyskania świadczeń emerytalnych. Problem ten dotyczy takich grup zawodowych, których praca opiera się na zintensyfikowanym wysiłku fizycznym – dlatego też w niniejszej rozprawie uwaga została skupiona na grupie zawodowej tancerzy. Ich kariery trwają krótko, ze względów zdrowotnych muszą być zakończone przed osiągnięciem obowiązującego w Polsce wieku emerytalnego. Taka specyfika sytuacji wraz z brakiem systemowych rozwiązań w tym zakresie czynią tę problematykę nie tylko ważną społecznie, ale przede wszystkim istotną z perspektywy konkretnych grup, na tyle licznych i ważnych społecznie, że nie sposób ich pomijać w poszukiwaniu systemowych rozwiązań w polityce społecznej. Celem pracy jest wskazanie aktualnych problemów i wyzwań, z jakimi mierzy się grupa zawodowa tancerzy na rynku pracy, a także skonstruowanie modelowych rozwiązań, które mogłyby usprawnić i poprawić aktualnie obowiązujący system. Zaznaczyć należy, że nie jest to grupa jednorodna, dlatego w pracy omówiona została charakterystyka zawodu oraz jego specyfiki, z wyszczególnieniem różnych specjalności. Potrzeba podjęcia badań dotyczących kręgu artystycznego, który stanowią tancerze, wynika z potrzeby zdiagnozowania warunków, w jakich pracują, a także uznania, iż jest to ważny element poznania mechanizmów oraz tworzenia narzędzi stymulujących rozwój sektora kreatywnego w Polsce. Rola artysty w przestrzeni społeczno-politycznej jest obecnie warunkowana innymi czynnikami niż w ostatnich kilkudziesięciu latach. Globalna zmiana systemowa oraz procesy transformacyjne wyznaczyły nowe miejsce kultury w przestrzeni publicznej, przez co zmodernizowana została także rola środowisk twórczych. Główna hipoteza rozprawy odnosi się do warunków, w jakich pracują tancerze w Polsce. Mówi ona o tym, iż grupa tancerzy, funkcjonując na rynku pracy nie ma zapewnionych stabilnych warunków zatrudnienia oraz zabezpieczenia społecznego. Konsekwencją tej sytuacji są także problemy związane ze zdrowiem, życiem rodzinnym, planowaniem kariery zawodowej w sposób długofalowy. W celu analizy wskazanej sytuacji wykorzystane zostały wyniki badań empirycznych, przeprowadzonych przez autorkę wśród tancerzy aktywnych zawodowo oraz przechodzących proces reorientacji. W rozprawie wskazane zostały uwarunkowania polityczno-ekonomiczne, dotyczące rynku pracy artystów tańca, w tym w szczególności wdrożenie programu przekwalifikowania zawodowego tej grupy. Opisane zostały także inicjatywy, które są podejmowane w tym zakresie w Polsce i na świecie. Ich analiza pozwoliła na stwierdzenie, że sukces programów dotyczących dwutorowej kariery zależy od przyjęcia systematycznego podejścia opartego na ogólnych i trwałych podstawach prawnych, organizacyjnych i finansowych. Rozprawa, poza walorami poznawczymi, pozwoliła także skonstruowanie rekomendacji oraz przykładowych rozwiązań, wspomagających realizację przez tancerzy ścieżki zawodowej.

The literature emphasizes that culture is an element of human capital, which means a resource of knowledge, skills, experience, physical potential and life energy, as well as motivation to act, present in every person - and thus also in every community. We can consider culture as an area of economic and social activity, and artists (including dancers) and other employees of the cultural sector as people active on the labor market. Their situation consists not only of the level of investment in culture and professional career models, but also the entire institutional environment along with legal regulations and entities responsible for their implementation. This context is particularly important from the perspective of social policy, considering that the professional position itself and its determinants in relation to many groups have very specific features, strongly related to the limited possibilities of professional realization to obtain retirement benefits. This problem concerns such professional groups, the work of which is based on intensified physical effort - therefore in this dissertation the attention was focused on the professional group of dancers. Their careers are short-lived, and for health reasons they must end before reaching the retirement age in Poland. Such specificity of the situation along with the lack of systemic solutions in this area make this issue not only socially important, but above all important from the perspective of specific groups, so numerous and socially important that they cannot be ignored when looking for systemic solutions in social policy. The aim of the work is to identify the current problems and challenges faced by the professional group of dancers on the labor market, as well as to construct model solutions that could streamline and improve the current system. It should be noted that this is not a homogeneous group, therefore the work describes the characteristics of the profession and its specificity, with the specification of various specialties. The need to undertake research on the artistic circle of dancers results from the need to diagnose the conditions in which they work, and to recognize that it is an important element of understanding the mechanisms and creating tools that stimulate the development of the creative sector in Poland. The artist's role in the socio-political space is currently determined by other factors than in the last few decades. Global systemic change and transformation processes have marked a new place for culture in public space, which has also modernized the role of creative circles. The main hypothesis of the dissertation relates to the conditions in which dancers work in Poland. It says that a group of dancers operating on the labor market do not have stable employment and social security conditions. The consequence of this situation are also problems related to health, family life, and long-term career planning. In order to analyze the indicated situation, the results of empirical research conducted by the author among professionally active dancers undergoing a process of reorientation were used. The dissertation indicated the political and economic conditions relating to the labor market of dance artists, including in particular the implementation of the professional retraining program for this group. The initiatives undertaken in this regard in Poland and around the world were also described. Their analysis led to the conclusion that the success of dual career programs depends on adopting a systematic approach based on an overall and solid legal, organizational and financial foundation. The dissertation, apart from the cognitive values, also allowed for the construction of recommendations and examples of solutions supporting the implementation of the professional path by the dancers.