Evolution of Iran-Saudi Relations since 1979

W rozprawie doktorskiej poddano analizie stosunki pomiędzy Iranem i Arabią Saudyjską jako dwoma regionalnymi potęgami. W okresie po upadku bloku wschodniego i zburzeniu właściwej tej epoce równowagi sił (koniec tzw. zimnej wojny) niektóre reżimy polityczne w różnych częściach świata podjęły działania zmierzające do uzyskania statusu regionalnej potęgi. Rządy te próbowały narzucić własne agendy innym krajom w celu wzmocnienia czynników służących budowaniu ich pozycji międzynarodowej. Jednak rywalizacja pomiędzy reżimami Iranu i Arabii Saudyjskiej sięga swoimi korzeniami epoki wcześniejszej niż koniec zimnej wojny i upadek bloku wschodniego. Pozimnowojenne cechy porządku międzynarodowego przyczyniły się natomiast do przyspieszenia procesu rywalizacji i ujawnienia konfliktu pomiędzy tymi państwami. Jeśli zignorujemy historyczne różnice między Iranem a światem arabskim oraz pomiędzy szyizmem i sunnizmem i przeanalizujemy jedynie incydenty w relacjach wzajemnych, jakie ujawniły się w ostatnich czasach, okaże się, że obecny konflikt między Iranem a Arabią Saudyjską rozpoczął się wraz z irańską rewolucją 1979 roku. Począwszy od zwycięstwa rewolucji w Iranie rozpoczęła się wewnętrzna walka o władzę w tym państwie. Od tego momentu ekonomiczne, społeczne, polityczne i kulturalne sfery funkcjonowania państwowości irańskiej były determinowane przez tę wewnętrzną walkę. Rywalizacja ta dotyczyła również funkcjonowania polityki zagranicznej państwa. Z jednej strony, społeczne, kulturalne i codzienne życie mieszkańców Iranu zostało poddane zmianom, wynikającym z narzucania społeczeństwu przez nowe elity polityczne „islamskich” zasad. Z drugiej strony, także świat zewnętrzny został skonfrontowany z wyzwaniami stwarzanymi przez nowy reżim polityczny w Teheranie. Wszystko to oczywiście odbywało się pod sloganem powrotu do zasad „islamu” i uzyskania statusu „Umm al-Qura” świata islamu. Był to jednak tytuł, na używanie którego Arabia Saudyjska wcześniej miała monopol. Iran dążył do upowszechnienia własnej wersji „rewolucyjnego” islamu w świecie muzułmańskim, ale stało to w sprzeczności z interpretacją zasad islamu i metodami ich upowszechniania w Arabii Saudyjskiej. W rezultacie region Bliskiego Wschodu stopniowo stawał się areną rywalizacji dwóch zantagonizowanych reżimów. Ich interwencje w innych państwach Bliskiego Wschodu stały się przesłanką ujawniania się nowych sprzeczności dla mieszkańców regionu. Pomimo tego, oba reżimy nadal prowadzą swoją kontrowersyjną i antagonistyczną politykę, i podejmują wobec siebie wrogie i destrukcyjne działania. Co ciekawe, oba reżimy legitymizują swoją politykę zasadami islamu i twierdzą, że promują tę religię, ale jednocześnie prezentują się jako dwaj nieprzejednani wrogowie. Jaka jest natura tej wrogości? Czy istnieje perspektywa jej zakończenia? W przedstawionej rozprawie autor szuka odpowiedzi na te i inne pytania badawcze, by lepiej zrozumieć obecny wrogi i potencjalnie niebezpieczny dla innych podmiotów międzynarodowych stan relacji wzajemnych skonfliktowanych mocarstw regionalnych.

This thesis focuses on the relationship between Iran and Saudi Arabia as two regional powers. In particular, from the aftermath of the events concerning the collapse of the left camp and disrupting the previous world equations, known as the Cold War, many political regimes in many parts of the world showed themselves as regional powers. They tried to impose their own agendas to other countries in the aim of consolidate their foundations. The problem between the regimes of Iran and Saudi Arabia, however, is more rooted than this, and goes back to a time earlier than the collapse of the Eastern bloc. The events after the collapse as a new context in international relations just led to accelerating the process of rivalry and conflict between the two regimes. If we ignore the historical differences between Iran and the Arabs or Shi'a and Sunni differences, and only review the incidents in the later period, we can say that the current conflict between Iran and Saudi Arabia began with the 1979 anti-Imperial revolution. Since the victory of the revolution in Iran, the internal power struggle has begun, and since then, all the economic, social, political, and cultural spheres of Iran have been overshadowed by this internal power struggle. It was also the cornerstone of the new Iranian regime's approaches and foreign policies. In this regard, on the one hand, the social, cultural and everyday life of people inside Iran was subjected to compulsory changes, as the people of Iran were forced to live in the so-called "Islamic" ways, of course, based on the tastes of the new rulers. On the other hand, large sections of the outside world were challenged by the Iranian state. All of this, of course, was taken place under the slogan "Islam" and the claim to be the Umm al-Qura of the Islamic world. It was, nevertheless, a title that Saudi Arabia had previously a monopoly on. Iran purposed to stabilize its own readings on Islam as a revolutionary Islam, in all Islamic countries, but this would be in conflict with Saudi Arabia's readings and thus its political way. As a result, the Middle East region ha gradually come to the forefront of the two rival regimes. Their interventions in other countries brought many problems for the people of the region. Nevertheless, the two regimes continue to pursue their competitive and controversial policies and take hostile and disruptive measures against each other. Interestingly, both of them take their legitimacy from Islam and claim to promote the religion of Islam, but have appeared as two hard-nosed enemies. What nature does this hostility have? Where will it finally end? The study seeks to address these and other questions of such kind so that it can shed light on them to better understand the present hostile and potentially dangerous relationship.