Panteon sceptyków. Przegląd współczesnych teorii naukowych poświęconych genezie islamu.

Badania prehistorii islamu oraz poszukiwania źródeł religii muzułmańskiej, zarówno w tym wymiarze duchowym jak i materialnym, od wieków stanowiły pole dla bezlicznych dociekań naukowych, opieranych na dostępnych dowodach i przesłankach – zabytków literatury, sztuki, archeologii, epigrafiki, paleografii i wielu dyscyplin pokrewnych. Myślą przewodnią książki jest stwierdzenie, że islam jako religia, której geneza ginie w pomrokach historii, musiał posiadać w pewnym zakresie swoje źródła w duchowości wcześniejszych kultur i nurtów religijnych / filozoficznych / ideologicznych późnego antyku, poprzedzających go chronologicznie. Jest to więc próba badania ciągłości całokształtu procesów historycznych, które doprowadziły do uformowania się zrębów muzułmańskiej wiary w takiej, a nie innej formie, w tym a nie innym czasie, w tym a nie innym miejscu. Narodziny islamu i dwa pierwsze wieki jego dziejów są dla islamoznawców i historyków religii okresem niosącym nieporównywalnie więcej znaków zapytania i dylematów niż pewników. Patrząc na nurtujące badaczy zagadnienia przez pryzmat prawideł krytyki naukowej, niepewności dotyczą już najbardziej podstawowych ustaleń powszechnie uznawanych za niepodważalne aksjomaty. Jeśli odłożyć na chwilę na bok napiętnowane religijnym kerygmatem i późne źródła tradycji religijnej islam, wziąwszy na przykład Koran, nasuwają się fundamentalne pytania: kiedy, gdzie i jak sposób powstał? Z jakiego środowiska pochodzi? Dla kogo został napisany – kto był jego grupą docelową? W jakiej postaci i w jakim języku powstał? W jaki sposób przekazywano Koran w jego najstarszej fazie? Kto, kiedy, w jaki sposób i w jakim celu go skodyfikował? Czy możliwa jest rekonstrukcja koranicznego tekstu najbliższej tzw. wersji autograficznej? Autor przedstawia w swojej książce i poddaje krytycznej analizie pięć współczesnych teorii naukowych, których przegląd ma na celu przybliżenie nas do odpowiedzi na te pytania, a przynajmniej zakreślenie tła Sitz im Leben i zakresu badawczego, w którym należy ich szukać. Badania autora, oprócz źródeł literackich, bazują również na osobistych kontaktach z autorami w/w teorii naukowych w czasie pobytów badawczych w USA i Niemczech.