Tamilskie pieśni ku czci bogini Marijamman: przeobrażenia w sferze wierzeń i rytuału

W przedłożonej rozprawie podjęto próbę analizy procesów przemian zachodzących współcześnie w kulcie bogini Marijamman (Māriyammaṉ), uwarunkowanych różnymi czynnikami społeczno-kulturowymi, głównie migracją ludności wiejskiej do miast w poszukiwaniu możliwości lepszego zatrudnienia i zmiany dotychczasowego życia. Głównym celem niniejszej rozprawy jest ukazanie symbolicznej drogi, którą przebyła Marijamman, aby ze znanej lokalnie w Tamilnadu pomniejszej bogini wioskowej stać się bóstwem coraz bardziej obecnym w panteonie bóstw panindyjskich. Jak stała się boginią powszechnie znaną nie tylko w Indiach Południowych, ale również poza granicami Subkontynentu Indyjskiego, w Malezji, Singapurze, czy Afryce Południowej – boginią, której świątynie to ogromnych rozmiarów kompleksy sakralne, odwiedzane dziennie przez tysiące wiernych, która skupia wokół siebie wiernych pochodzących z różnych kręgów społecznych, w tym najwyżej stojących w hierarchii braminów (społeczność ta najczęściej pełni funkcję kapłanów w jej świątyniach), której dieta zmieniła się diametralnie – Marijamman zasadniczo nie przyjmuje już krwawych ofiar, jak mają to w zwyczaju bóstwa żeńskie panteonu lokalnego, lecz odbiera dary wegetariańskie w postaci kwiatów, produktów mlecznych i owoców jak większość bogiń wielkiej tradycji. Za materiał źródłowy pracy posłużyły pieśni pochwalne (paktippāṭalkaḷ) śpiewane ku czci Marijamman, reprezentujące nurt tradycji bhakti, formy pobożności zakładającej całkowite oddanie bogu i nawiązanie z nim bliskiej relacji. Utwory te zebrane w antologie wydawane przez władze świątynne dostępne są sklepikach z dewocjonaliami, choć obecnie coraz częściej nabyć je można na różnego rodzaju stoiskach z książkami. Pieśni analizowane w rozprawie pochodzą z czterech najpopularniejszych świątyń Marijamman – Samajapuram (Camayapuram), Tiruwerkadu (Tiruvēṟkāṭu), Kannapuram (Kaṇṇapuram) i Punnajnalluru (Puṉṉainallūr). Aby w optymalny i zarazem najpełniejszy sposób przedstawić proces przemian w kulcie bogini prowadzący do jej awansu, pracę podzielono na pięć rozdziałów. W rozdziale pierwszym przedstawiono postać samej Marijamman i kontekst, w którym ona funkcjonuje. Ponadto omówiono najważniejsze miejsca kultu, mitologię bogini oraz koncepcję żeńskiej energii rozrodczej – panindyjskiej śakti (cakti) i tamilskiej anangu (aṇaṅku). Rozdział drugi ukazuje Marijamman w roli bogini wioskowej, wylicza jej imiona i funkcje. Rozdział trzeci przedstawia natomiast boginię w roli bóstwa wielkiej tradycji hinduizmu ze szczególnym uwzględnieniem jej najpopularniejszych wyobrażeń. Rozdział czwarty poświęcony jest zagadnieniu organizacji przestrzeni społeczno-rytualnej warunkującej sposób przedstawiania bogini. Z kolei rozdział piąty to przedstawienie przebiegu świąt, najważniejszych dni w kulcie Marijamman oraz opis wybranych rytuałów małej i wielkiej tradycji. The primary goal of the submitted dissertation is to investigate the modern transformations of the cult of the goddess Mariamman (Māriyammaṉ) determined by the socio-cultural changes, most of all the rural to urban migration in search of better employment of the followers of the goddess while changing their way of living (including the faith system). The main aim of the dissertation is to show the symbolic way that Mariamman has passed through to become a deity who aspires to be worshipped as a pan-Indian goddess. This study also illustrates how she has become a widely known goddess not only in South India but also in Malaysia, Singapore and the South Africa and a goddess whose temples visit thousands of devotees daily. Moreover, the study depicts how Mariamman has turned into the goddess whose followers represent all of the strata of Indian society including Brahmins (members of this community serves as priests in temples of the goddess most frequently) and a goddess who, for this reason, has changed her dietary habits – she no longer accepts blood sacrifices but she approves only vegetarian offerings (flowers, diary products and fruit) like most of pan-Indian goddesses do. As source materials used in this dissertation served devotional songs (paktippāṭalkaḷ) sung in honor of Mariamman representing the tradition of bhakti involving total devotion to God and establishing a close relation to Him. The anthologies of poems are published by temple authorities and can be collected in small devotional shops but nowadays it is easier to find them in regular book shops. Poems analyzed in this dissertation have been collected from the four of the most popular temples of the goddess – Samayapuram (Camayapuram), Tiruverkatu (Tiruvēṟkāṭu), Kannapuram (Kaṇṇapuram) and Punnaynallur (Puṉṉainallūr). To illustrate the process of changes in Mariamman’s cult optimally the thesis contains five chapters. First chapter introduces the character of Mariamman and shows the context in which she lives. It also presents main places of her worship as well as the mythology of the goddess. Furthermore it introduces the conception of sacred power of women – pan-Indian shakti (cakti) and Tamil ananku (aṇaṅku). The second chapter examines the Mariamman’s role of the village goddess – provides the list of her names and typical occupations. In turn, the third chapter shows Mariamman as one of the goddesses of The Great Tradition of Hinduism and enlists her most popular images. The fourth chapter provides the different images of the goddess conditioned by the Tamil socio-ritual space organization scheme. Finally, the fifth chapter not only describes the festivals in Mariamman’s honor but also presents the crucial days dedicated to the goddess and enlists the rituals characteristic to The Great and The Small Tradition of Hinduism.