Czasownik w polskim języku migowym. Studium semantyczno-gramatyczne

Polski język migowy (PJM) to naturalny język wizualno-przestrzenny używany przez społeczność Głuchych w Polsce. Celem rozprawy „Czasowniki w polskim języku migowym” była analiza morfologicznych, składniowych i semantycznych właściwości czasowników tego języka. Kwestia podziału znaków PJM na części mowy jest wciąż otwarta. Wielokrotnie jeden znak pełni różne funkcje gramatyczne w zależności od kontekstu, w którym się pojawia. Dotyczy to także czasowników PJM, które są często tożsame pod względem formy z powiązanymi z nimi znaczeniowo rzeczownikami. W rozprawie przyjęto zatem definicję czasownika jako znaku pełniącego w tekście funkcję predykatywną. Głównym źródłem opisywanych danych był wizualny korpus PJM złożony z wypowiedzi blisko 100 osób głuchych (ponad 300 godzin materiału filmowego). Dla celów opisywanego badania przeprowadzono analizę 200 najczęściej występujących w korpusie czasowników PJM oraz ich okazów (wystąpień tekstowych wraz z kontekstem). Opisano 45 morfologicznych, składniowych i semantycznych cech każdego czasownika. Zanalizowano m.in. cechy artykulacyjne znaku (jedno-lub dwuręczność, symetryczność lub niesymetryczność, obecność wariantów artykulacyjnych), jego modyfikowalność (w zakresie trajektorii, długości, intensywności i sposobu ruchu), szyk czasownika w zdaniach prostych, łączliwość z innymi częściami mowy (rzeczownikami, przysłówkami, innymi czasownikami, wskazami i liczebnikami), właściwości ikoniczne znaku. Badaniu poddano także zmiany historyczne czasowników. Najczęstsze w korpusie czasowniki PJM zostały także porównane z ich opisem w najstarszym słowniku PJM autorstwa Hollaka i Jagodzińskiego (1879).

Polish Sign Language (Polski Język Migowy, usually referred to as PJM) is a natural, visual-spatial language used by the Deaf community in Poland. The aim of dissertation „Verbs in Polish Sign Language” was to analyze the morphological, syntactical and semantic properities of PJM verbs. The issue of dividing PJM signs into parts of speech is still open. It is often the case that the same sign plays different grammatical roles, depending on the context. This applies, among others, to PJM verbs, whose shape is often indistinguishable from the shape of semantically related nouns. For the needs of my thesis I defined PJM verbs as a group of signs, which differ from nouns with respect to syntax and semantics – namely, through their predicative function. My main source of data was a corpus of PJM composed of utterances produced by nearly 100 deaf signers (more than 300 hours of footage). For the purposes of this reserach, I analyzed 200 most frequent verbs of PJM and their tokens (10 000 occurrences with context). I described 45 morphological, syntactical and semantic properties for every verb. Analyzed features are e.g. articulation of the sign (single hand or two-hand sign, symmetrical or not, with or without phonetical variation), sign modifiability (e.g. in the line of movement trajectory, duration, intensity and manner), contstituent order in simple clauses and the possibility of connection with nouns, adverbs, other verbs, index signs and numerals, iconic properties of PJM verbs. Then I analyzed a historic change of the sign. Having compiled the list of the most frequent verbs attested in the corpus of present‐day PJM, I compared it to the earliest known linguistic description of the lexicon of PJM — dictionary by Hollak & Jagodziński (1879).