Obraz ciała u dzieci i młodzieży a postępy procesu separacji-indywiduacji

Współczesne koncepcje rozwoju człowieka coraz częściej uwzględniają znaczenie cielesności dla poznawczego, emocjonalnego oraz społecznego rozwoju dziecka. Tymczasem nieliczne badania dotyczą tego, jak kształtuje się obraz własnego ciała. Literatura psychologiczna wskazuje na dwa najważniejsze czynniki mające wpływ na rozwój Ja cielesnego: kontekst kulturowy i zinternalizowane normy społeczne oraz charakter wczesnych relacji interpersonalnych. W badaniach własnych skupiono się na drugim z wymienionych czynników, którego ważnym elementem jest tworzenie reprezentacji psychicznej drugiej osoby, związane z postępami procesu separacji – indywiduacji. Celem badań własnych było poszukiwanie związku między kształtowaniem się obrazu ciała a postępami procesu separacji – indywiduacji w odniesieniu do dwóch grup wiekowych wyróżnionych ze względu na ważne zmiany rozwojowe: dzieci rozpoczynających naukę w szkole podstawowej oraz maturzystów. Proces separacji – indywiduacji to mechanizm wewnątrzpsychiczny a zarazem interpersonalny, bo dotyczy dwóch osób. W badaniach własnych uczestniczyły zatem także matki uczniów. W badaniach uczestniczyło ogółem 206 osób. W pierwszym badaniu (Badanie 1) wzięło udział 53 maturzystów i ich matki. Zastosowano następujące narzędzia: Ankietę, PATHSEP, MBSRQ oraz Skalę Kontroli Emocji CECS. W drugim badaniu (Badanie 2) wzięło udział 50 pierwszoklasistów oraz ich matki. Dzieci zostały poproszone o wykonanie Metody Misiów oraz testu KBMT –K. Matki wypełniały następujące metody: Ankietę, PATHSEP oraz MBSRQ. W obu grupach matek dodatkowo zastosowano skalę BES. Wyniki uzyskane w grupie młodzieży wskazują, że istnieje związek między przebiegiem procesu separacji – indywiduacji a obrazem ciała nastolatka. Co więcej, trudności w przebiegu procesu separacji – indywiduacji u maturzysty współwystępują z postępami tego procesu u jego matki. Przeprowadzone badania dodatkowo ujawniły w grupie nastolatków pośredniczący wpływ regulacji emocji na związek między zaburzeniami procesu separacji – indywiduacji a obrazem ciała. Tymczasem, w grupie dzieci wykazano, że zaburzenia procesu separacji – indywiduacji u matki współwystępują z trudnościami w przebiegu tego procesu u pierwszoklasisty i obrazem jego ciała. Wyniki uzyskane w badaniach własnych znajdują swoje implikacje praktyczne i uzupełniają literaturę przedmiotu.

More and more modern human development theories have been taking into account the importance of the embodiment for the cognitive, emotional and social development of a child. Few studies, however, analyse the way one’s own body image is created. Psychological literature mentions two most important factors which influence the development of the body self: a cultural context and internalized social norms as well as early interpersonal relations. This research focuses on the latter factor, the crucial element of which is creating a mental representation of another person connected with the progress of the separation – individuation process. The aim of this study was to find a relation between the progress of the separation – individuation process and creating one’s body image in two age groups chosen for their important developmental changes: children starting primary school and young people finishing secondary school. Separation – individuation process is a mechanism both intrapsychic and interpersonal as it relates to two people. Therefore, the students’ mothers have also participated in the research. In the research project participated altogether 206 persons. The first study included 53 students finishing secondary schools and their mothers. The respondents were asked to fill in the following tools: a questionnaire, PATHSEP, MBSRQ and CECS. 50 first-graders and their mothers participated in the second study. The children were asked to complete the author’s own method - Bear Method as well as the KBMT-K test. The mothers filled in the following methods: a Questionnaire, PATHSEP and MBSRQ. Additionally, the BES Scale was used in both groups of mothers. The results from the research in the youth group show a connection between the progress of their separation – individuation process and a teenager’s body image. What is more, the difficulties in the progress of the separation – individuation process in the students finishing secondary school co-occur with the progress of the process in their mothers. Additionally, the study in the teenage group has revealed the mediating influence of emotion regulation on the connection between the disturbances in the separation – individuation process and the body image. In the children group the study has shown that the disturbances in the mother’s separation – individuation process co-occur with the difficulties in the first-grader’s process as well as their body image. The results of this research have practical implications and they supplement the literature on the subject.