Świadczenia na rzecz rodziny w prawie polskim a unijna koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego

Celem i intencją niniejszego opracowania jest analiza i ocena funkcjonowania polskich świadczeń rodzinnych w unijnej koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. W rozprawie omówiono przede wszystkim rozwiązania prawne, organizacyjne i finansowe warunkujące możliwość korzystania z prawa do swobodnego przepływu pracowników migrujących i ich rodzin. Podnoszony problem obejmuje aktualny kształt norm proceduralnych stosowanych przy koordynacji świadczeń rodzinnych oraz instrumentów rozwiązywania sporów pomiędzy pracownikami migrującymi, a instytucjami krajowymi. Przedmiotem badań jest problematyka ich kompletności, spójności i poprawności merytorycznej. Wynikiem analizy są wnioski de lege ferenda. W pierwszym rozdziale skupiono się na kluczowych pojęciach i ogólnych ideach korzeni zabezpieczenia społecznego. Przedstawiono system koordynacji świadczeń w Unii Europejskiej, ze szczególnym uwzględnieniem świadczeń na rzecz rodziny. Na tej podstawie opisane zostały treść swobodnego przepływu pracowników oraz zasada równego traktowania, szczególnie w obszarze ich styku z prawem do zabezpieczenia społecznego. W rozdziale drugim badania poświęcono charakterystyce polskich uregulowań dotyczących koordynacji świadczeń rodzinnych. Choć krajowe ustawodawstwo przewiduje ramy ochrony socjalnej rodziny, w praktyce pojawiają się przeszkody w realizacji przyjętych założeń. Właściwa analiza systemowa będzie miała na celu ukazanie omawianych przepisów z uwzględnieniem dwóch konkretnych aspektów: praktyki ich stosowania oraz wynikającego z niej orzecznictwa. W niezbędnym zakresie w badaniu zostaną zbadane uwarunkowania polityczne, w jakich ww. przepisy funkcjonują. W rozdziale trzecim dokonana została analiza wszystkich świadczeń rodzinnych koordynowanych w polskim porządku prawnym. Świadczenia usystematyzowane zostały w trzech kategoriach: tradycyjne świadczenia rodzinne, nowe, gwarantowane świadczenia oraz świadczenia z tytułu opieki długoterminowej. Badanie skupiło się na poszczególnych rodzajach wsparcia rodziny w kontekście zagadnień wynikających ze spraw transgranicznych. Pozwoliło to na przeniesienie teoretycznych rozważań zawarytych w poprzednich rozdziałach na praktykę ich stosowania. W tym kontekscie dokonana zostanła także ocena aktualnych zmian prawnych w polskim systemie świadczeń rodzinnych, zwłaszcza w kontekście gwarantowanej wypłaty świadczenia wychowawczego i rodzinnego kapitału opiekuńczego. Rozdział czwarty zawiera analizę porównawczą systemów koordynacji w wybranych krajach UE. Wskazane zostanły główne problemy związane z koordynacją świadczeń w perspektywie międzynarodowej. Choć świadczenia rodzinne są dostępne niemal we wszystkich krajach UE, rozwiązania różnią się między sobą rodzajem świadczeń, warunkami ich uzyskania, źródłami finansowania i ostateczną wysokością. Okazuje się, że zidentyfikowane różnice wpływają na czas trwania postępowań i formę udzielanego wsparcia. W badaniu wykazano, że rozbieżność pomiędzy instytucjonalną logiką krajowych polityk rodzinnych opartych na miejscu zamieszkania (lex loci domicilii), a przepisami UE w sprawie koordynacji zabezpieczenia społecznego opartymi na logice miejsca pracy (lex loci laboris) przyczynia się do powstawania konfliktów i napięć politycznych wokół tematu eksportu świadczeń rodzinnych. Wreszcie, analizie poddano proponowane zmiany przepisów rozporządzenia nr 883/2004 I 987/2004.

The purpose and the intention of this study is to analyze and evaluate the functioning of Polish family benefits in the EU coordination of social security systems. The dissertation mainly considers legal, organizational and financial solutions that determine the possibility of exercising the right of free movement of migrant workers and their families. The problem in question contains the current shape of procedural norms used in the coordination of family benefits and instruments to resolve disputes between migrant workers and national institutions. The subject of the research is the issue of their completeness, coherence and substantive correctness. The result of the analysis are de lege ferenda conclusions. The first chapter focuses on key legal concepts and general terms of the idea of social security. It presents the system of coordination of benefits in the European Union, with particular emphasis on benefits for the family. On this basis the research describes the content of freedom of movement of workers and the principle of equal treatment, especially in the area of the interference with the right to social security. In the second chapter, the research will focus on the characteristics of Polish system and its juridical problems. Although Polish legislation provides a statutory framework for social protection of families, in practice obstacles to the implementation of the adopted assumptions arise. A proper systemic analysis will aim to present the provisions in question with due regard to two specific aspects: the practice of their application and the resulting case law. To the necessary extent, the study will investigate the political conditions in which the above-mentioned provisions operate. The third chapter will analyze all family benefits coordinated in the Polish legal order. The benefits will be evaluated in three categories: traditional family benefits, new, guaranteed benefits and long term care benefits. Especially, the dissertation focues on individual types of family support in the framework of issues arising from cross-border cases. This will allow for the theory-practice transfer of considerations regarding the coordination of social security systems in the studied area. The research also evaluates current legal changes in Polish scheme of family policies, especially in the context of guaranteed payment of Childcare Benefit and Family Care Capital. Chapter four contains a comparative analysis of the legal schems in selected EU countries. Although family benefits are available in almost all of the EU Member States, the solutions differ in terms of the type of benefits, conditions of their acquisition, financing sources and the final amount. It turns out that identified differences affect the duration of proceedings and the form of support provided. Thus, the analysis will further identify the main aspects of current discussions in the area of discrepancies between national family policies based on place of residence (lex loci domicilii) and the EU regulations on the coordination of social security based on the logic of the workplace (lex loci laboris). Lastly, the disertation will take into account proposed changes to Regulation No. 883/2004 and evaluates its perspevtives.