On the parenthood decisions and gender wage differentials: the case of Poland

Tematem niniejszej rozprawy doktorskiej jest analiza wybranych zagadnień badawczych dotyczących nierówności płci i nierówności wynikających z rodzicielstwa w kontekście rynku pracy w Polsce. Praca składa się z czterech artykułów naukowych, w których przedstawiono wyniki empirycznej weryfikacji wybranych pytań badawczych dotyczących luki płacowej pomiędzy kobietami i mężczyznami oraz powiązań pomiędzy rodzicielstwem a sytuacją kobiet i mężczyzn na rynku pracy w Polsce. Celem pierwszego zaprezentowanego artykułu jest analiza wpływu rodzicielstwa na sytuację kobiet i mężczyzn na rynku pracy w Polsce. Poprzez analizę zarówno poziomu płac, jak i czasu pracy kobiet i mężczyzn, wpływ rodzicielstwa rozważany jest z punktu widzenia teorii specjalizacji Becker’a. Biorąc pod uwagę różnice w zasobie kapitału ludzkiego pomiędzy porównywanymi grupami, wyniki analizy wskazują, że mężczyźni posiadający dzieci pracują stosunkowo dłużej i otrzymują wyższe wynagrodzenie niż mężczyźni bezdzietni. W przypadku kobiet, matki wykazują tendencję do krótszego czasu pracy niż kobiety bezdzietne, ale nie otrzymują statystycznie istotnie niższego wynagrodzenia. Różnice w czasie pracy, zarówno wśród kobiet, jak i wśród mężczyzn, mogą być jednak częściowo przypisane istnieniu nieobserwowalnych czynników, które determinują zarówno czas pracy, jak i rodzicielstwo. Po wyeliminowaniu tych czynników, przy użyciu modelu efektów stałych, rodzicielstwo nie różnicuje istotnie statystycznie czasu pracy kobiet, jak i mężczyzn. O ile w przypadku mężczyzn, nieobserwowalna heterogeniczność tłumaczy również dodatnią lukę w płacach ojców i mężczyzn bezdzietnych, to w przypadku kobiet, wyniki estymacji modelu efektów stałych wskazują na negatywny wpływ macierzyństwa na płace. Wyniki sugerują więc, że kobiety posiadające dzieci doświadczają w Polsce redukcji wynagrodzeń, które nie znajduje uzasadnienia w ich niższych kwalifikacjach, doświadczeniu zawodowym, czy też innych nieobserwowanych czynnikach mających wpływ na wysokość płac. Drugi artykuł wchodzący w skład niniejszej dysertacji przedstawia analizę porównawczą, której celem jest ocena efektywności istniejących polityk prorodzinnych jako instrumentów do przeciwdziałania niekorzystnej sytuacji kobiet z dziećmi na rynku pracy. Przedmiotem analizy jest w szczególności rola polityk prorodzinnych w redukowaniu nierówności w zatrudnieniu i wysokości płac, które obserwowane są pomiędzy matkami a kobietami bezdzietnymi. Wyniki analizy wskazują, że polityki prorodzinne, rozumiane jako wskaźnik edukacji przedszkolnej i opieki żłobkowej, a także długość płatnych urlopów, pozytywnie wpływają na poprawę sytuacji w zatrudnieniu matek w stosunku do kobiet bezdzietnych. O ile lepsza dostępność opieki żłobkowej wyraźnie obniża lukę w zatrudnieniu, to dłuższe urlopy macierzyńskie i bardzo długie płatne urlopy rodzicielskie prowadzą do większych nierówności w tym zakresie. Wpływ płatnych urlopów zależy jednak od stopnia dostępności placówek opieki nad dziećmi w wieku do trzech lat: w przypadku niskiej dostępności placówek tego typu, wpływ urlopów jest mniej znaczący i negatywny, niż w przypadku stosunkowo wysokiej dostępności opieki żłobkowej. Ponadto, wyniki wskazują, że bez względu na dostępność placówek opieki nad dziećmi, bardzo długie płatne urlopy rodzicielskie, prowadzące do długich przerw w zatrudnieniu, związane są z istnieniem znacznie wyższych nierówności w płacach kobiet posiadających i nieposiadających dzieci. Trzeci artykuł przedstawiony w ramach dysertacji idzie o krok dalej i łączy ze sobą nierówności w płacach, będące wynikiem posiadania dzieci, oraz nierówności w płacach pomiędzy kobietami i mężczyznami ogółem. W celu wydzielenia części luki płacowej pomiędzy kobietami i mężczyznami ogółem, która jest wynikiem nierówności w płacach spowodowanych rodzicielstwem, w artykule zaproponowano modyfikację metody dekompozycji luki płacowej Oaxaca-Blinder’a i wzięto pod uwagę potencjalne obciążenie wyników będące rezultatem podwójnej selekcji kobiet i mężczyzn w zakresie pracy i rodzicielstwa. Wyniki analizy pokazują, że za rozbieżność w średnich płacach kobiet i mężczyzn, a tym samym za istnienie luki płacowej według płci, w głównej mierze odpowiedzialna jest dodatnia luka płacowa obserwowana pomiędzy mężczyznami posiadającymi i nieposiadającymi dzieci. Luka płacowa pomiędzy kobietami i mężczyznami bezdzietnymi jest natomiast stosunkowo niska i tylko w niewielkim stopniu determinuje nierówności w płacach kobiet i mężczyzn ogółem. Ostatni artkuł będący częścią niniejszej pracy doktorskiej podejmuje analizę nierówności w płacach kobiet i mężczyzn z punktu widzenia procesu rekrutacji, podczas którego kandydaci do zatrudnienia pytani są o oczekiwane wynagrodzenie. W artykule dokonano analizy porównawczej nierówności pomiędzy kobietami i mężczyznami w: 1) średnim miesięcznym wynagrodzeniu osób pracujących; i 2) minimalnym średnim miesięcznym wynagrodzeniu, za które osoby wchodzące na rynek pracy po raz pierwszy, zgodziłyby się podjąć zatrudnienie. Wyniki otrzymane z wykorzystaniem metod dekompozycji luki płacowej zaproponowanych przez Oaxaca i Blinder’a oraz Nopo pokazują, że nierówności według płci istnieją nawet w deklarowanych minimalnych wynagrodzeniach. Podobnie jak w przypadku rzeczywistej luki płacowej rejestrowanej wśród osób pracujących, luka w deklarowanych wynagrodzeniach nie jest wynikiem różnic w poziomie i w kierunku wykształcenia, czy też wieku. Wyniki pozwalają więc stwierdzić, że źródłem nierówności w deklarowanym przez kobiety i mężczyzn oczekiwanym wynagrodzeniu, są istniejące pomiędzy nimi różnice, które nie są możliwe do bezpośredniej identyfikacji w zbiorze danych, i do których można zaliczyć relatywnie niższą wycenę umiejętności, a także niższe poczucie wartości kobiet.

This thesis focuses on the selected issues related to gender and parenthood induced inequalities in the labor market in Poland. It consists of four papers, each providing an empirical analysis of the specific research question concerning gender wage differential and the link between parenthood decisions and the labor market performance of men and women in Poland. The first paper focuses on the impact of parenthood on men’s and women’s labor market performance in Poland. The role of children is examined from the point of view of Becker’s theory of specialization by looking both at men’s and women’s pay from work and working time. The findings reveal that controlling for human capital characteristics, fathers are likely to work longer hours and receive greater wages than childless men. Mothers in turn tend to work slightly shorter hours but they do not experience a significant reduction in pay when compared to childless women. These gaps are, however, found to be partially attributed to unobserved factors that affect both the labor market performance and parenthood status. Once these are eliminated with the use of fixed effects model, the uncovered relation between parenthood and working time becomes less apparent and statistically insignificant, especially among women. While, in the case of men it also leads to the lack of a significant fatherhood wage premium, in the case of women it results in a negative and significant motherhood wage penalty. The results thus suggest that in Poland women having children are facing unjustified wage reduction, which may not be explained by their lower skills and expertise, as well as other fixed factors affecting wages. The second paper provides a comparative policy analysis with the aim to uncover the effectiveness of policy instruments to combat mother’s labor market relative disadvantage. The analysis focuses on the role of specific family policies in shaping motherhood related gaps in employment and wages. The results reveal that family instruments, defined as the childcare coverage rates and the length of paid leaves, are all important policy tools to reduce the negative effects of motherhood in terms of women’s employment. While greater childcare availability for children aged 0-3 significantly reduces motherhood employment gap, longer maternity leaves and very long paid parental leaves lead to an increase of the gap. The effect of paid leaves is, however, subject to the degree of childcare availability: when the childcare provision is insufficient, the leaves are not found to have as strong negative effects as it is the case when the childcare coverage is relatively high. Moreover, the results indicate that very long paid parental leaves, leading to a long absence from work, are associated with greater wage inequality among mothers and childless women. The third paper goes a step forward and aims to link parenthood induced wage inequalities with the overall gender wage gap. To derive the relative contribution of gender-specific parent gaps to the overall gender wage gap, the paper presents a modification of the Oaxaca–Blinder decomposition and simultaneously corrects for selection into employment and parenthood. The results show that it is mostly fatherhood related wage gap that drives the divergence in men’s and women’s average wages, and consequently the gender pay gap. On the other hand, the gender wage gap among childless individuals turns out to be small and to have only marginal effect on the formation of the overall gender wage inequality in the Polish labor market. Finally, the last paper looks at the gender wage gap as a consequence of a hiring process, in which candidates for a vacancy are asked to indicate their desired minimum remuneration. The analysis provides a comparison of the gender pay gaps in: 1) monthly remuneration of working men and women, and 2) the minimum monthly salary for which men and women entering the labor market for the first time would agree to work for. The results from Oaxaca-Blinder and Ñopo decompositions reveal that there exists a significant gap even in the self-specified desired minimum level of compensation. Similarly to the gap among working individuals, the gap in these hypothetical values may not be attributed to sex differences in the education level and field or age, suggesting that the difference may stem from other sources that are not observed in the data, including women’s relative lower self-valuation and self-esteem.