Społeczne role położnych. Analiza zawodu położnej z perspektywy socjologii zawodów medycznych

„W zawodzie jak w soczewce ogniskują się procesy społeczne, stąd też historia zawodów jest w pewnym stopniu historią społeczeństwa, natomiast kształtowanie zawodu i jego miejsca w społeczeństwie, jego praw i obowiązków, jest modelowaniem społeczeństwa. Dlatego wiedza o zawodach ma doniosłą wartość poznawczą i praktyczną, jest potrzebna dla praktyki społecznej i świadomości społecznych przeobrażeń” . To podejście Adama Sarapaty przyświecało mi w trakcie pracy nad przygotowaniem niniejszej rozprawy doktorskiej poświęconej zawodowi położnej. Miejsce i rola danego zawodu w społeczeństwie, a w wypadku zawodów medycznych także w systemie ochrony zdrowia, są uzależnione od wielu czynników. Należą do nich uwarunkowania historyczne, zasady regulujące funkcjonowanie systemu ochrony zdrowia oraz rozmaite aspekty procesów społecznych, w tym przemiany demograficzne, regulacje prawne, a także działalność ruchów konsumenckich. Na zawody medyczne wpływ ma również rozwój wiedzy z tej dziedziny oraz postęp technologiczny oddziałujący na sposób świadczenia usług medycznych. Z problematyką zawodów medycznych wiążą się ponadto zagadnienia etyczne; zasady etyczne stanowią bowiem ważną ramę działalności przedstawicieli tych zawodów. Praca ma charakter monografii. Jej celem jest opis kategorii zawodowej położnych oraz wyjaśnienie, jakie czynniki wpływają na sposób wykonywania tego zawodu i jaką rolę pełnią położne w polskim społeczeństwie. W pracy przedstawiam różne aspekty zawodu położnej: historyczne, medyczne, społeczne, demograficzne, ekonomiczne, a głównymi jej celami są: 1. analiza teoretyczna zawodu położnej w odwołaniu do teorii socjologicznych, w tym przede wszystkim z zakresu socjologii zdrowia, choroby i medycyny oraz socjologii zawodów medycznych; 2. analiza wpływu czynników politycznych, społecznych i organizacyjnych na status zawodu położnej w kontekście przemian społecznych i politycznych w Polsce w XX w. i na początku XXI w.; 3. opis i charakterystyka zawodu położnej we współczesnej Polsce z uwzględnieniem przemian społecznych i politycznych dokonana na podstawie analizy wyników badań własnych. Socjologiczna analiza zawodu położnej jest ważna nie tylko ze względu na to, że zawód ten posiada bardzo długą tradycję, pomoc kobiecie w czasie porodu jest bowiem jedną z najstarszych czynności, którą zajmują się ludzie. W ciągu tysięcy lat przekształciła się ona w zawód. Opieka nad kobietą, zwłaszcza w czasie ciąży i porodu ma także znaczenie, wpływa bowiem na stan zdrowia ludności, jakość i efektywność systemu ochrony zdrowia, a, patrząc z perspektywy makro, na funkcjonowanie społeczeństwa. Znajomość wyżej wymienionych problemów związanych z rolą położnych wiąże się z bardzo istotnymi społecznie kwestiami, takimi jak zachowania prokreacyjne, edukacja zdrowotna czy promocja zdrowia. Z tego względu pogłębiona analiza zawodu położnej ma także doniosłe znaczenie praktyczne. Praca składa się z czterech części. We wprowadzeniu zostały przedstawione przedmiot i cele pracy oraz ogólna charakterystyka położnych w Polsce z uwzględnieniem przemian społecznych mających wpływ na wykonywanie tego zawodu. Część druga jest poświęcona teoretycznym problemom socjologicznym dotyczącym pojęcia zawodu oraz zawodów medycznych z uwzględnieniem literatury przedmiotu. W tej częściej znajduje się także analiza zawodu położnej w odniesieniu do wybranych teorii socjologicznych, a także omówienie czynników historycznych, regulacji prawnych i innych elementów istotnych z punktu widzenia socjologicznego opisu kategorii zawodowej. Następna część jest poświęcona prezentacji i analizie wyników badań własnych, których głównych celem było poznanie opinii o zawodzie samych położnych oraz polskiego społeczeństwa. W ostatniej części znajduje się podsumowanie, w którym przedstawiono wnioski z przeprowadzonej analizy zawodu położnej we współczesnej Polsce oraz znaczenie praktyczne omawianych problemów.

“Social processes focus on a profession, just like on a lens, so the history of professions is, to some extent, a history of society, whereas shaping of a profession, its place in a society, its rights and duties, is modeling of a society. That is why the knowledge about professions has a remarkable cognitive and practical value, and it is necessary for social practice and the awareness of social transformations.” I took into account Adam Sarapata’s approach while working on my doctoral dissertation on the midwifery profession. The place and the role of a given profession in a society − and in the case of medical professions also in a health care system − is dependent upon many factors. These include historical determinants, regulations of the healthcare system and various aspects of social processes, such as demographical changes, legal regulations and consumer movements. Medical professions are also influenced by development of knowledge in this field and technological progress influencing the way medical services are provided. Moreover, ethical issues are connected with the issue of medical professions, as the rules of ethics constitute an important framework for the working of people in these professions. My dissertation is a monography. Its aim is to describe the midwifery profession, to explain what factors have impact on the way this profession is practiced and to present the role of midwife in Polish society. The dissertation presents different aspects of the midwifery profession, taking into account historical, medical, social, demographical and economic perspectives. The main objectives of my dissertation are: 1. theoretical analysis of the midwifery profession in view of sociological theories of health, illness, medicine and medical professions; 2. analysis of the impact of political, social, and organizational factors on the midwife’s status in the context of social and political changes in Poland in the 20th century and at the beginning of the 21st century; 3. description and characteristics of the midwifery profession in contemporary Poland with reference to social and political changes, based on the results of my own research. Sociological analysis of the midwifery profession is important not only because this profession has a long tradition, but also because assisting a women during childbirth is one of the oldest human activities. Over thousands of years, this activity evolved into profession. Taking care of a women, especially during pregnancy and childbirth is also important, since it has impact on general human health, the quality and efficiency of health care system, and – from a macro perspective – on the functioning of the whole society. The knowledge of the above mentioned problems connected with the role of midwife is connected with other socially important issues, such as reproductive behavior, health education or the health promotion. That is the reason why a deep analysis of the midwifery profession has a significant meaning in practice. The dissertation consists of four parts. The introduction presents the subject and aims of the dissertation and a general characteristics of midwives in Poland in light of social changes influencing the way this profession is practiced. The second part focuses on theoretical social problems regarding the concept of this profession and medical professions with consideration of literature on the subject. This part also comprises an analysis of the midwifery profession in view of selected sociological theories, an account of historical factors, legal regulations and other elements which are of significance from the point of view of sociological description of professional category. The next part is presentation and analysis of the result of my own research, whose main aim was to find out the midwives’, as well as Polish society’s opinion about the profession. The last part consists of summary presenting conclusions from the conducted analysis of the midwifery profession in contemporary Poland and practical implications of the presented issues.