Profesjonalista czy konsument, a może profesjonalista i konsument? Ochrona „niestandardowych konsumentów” w prawie Unii Europejskiej

Niniejsza praca dotyczy zagadnienia ochrony konsumentów. Opisana w niej została polityka i ochrona konsumenta w Unii Europejskiej w ujęciu historycznym – poszczególne etapy unijnej ochrony konsumentów. Omówiono podstawy prawne aktów prawa pochodnego ochrony konsumentów i metody harmonizacji, stosowane w tym obszarze. Przedstawiono pojęcie konsumenta w prawie unijnym, z uwzględnieniem specyfiki konsumenckiego prawa umów. Omówiono, co wyróżnia „obrót konsumencki” w sposób „przedmiotowy” – wskazane zostały cechy stosunków prawnych, które sprawiają, że dany stosunek przynależy do „obrotu konsumenckiego”. Wskazane zostało orzecznictwo TSUE kształtujące wzorzec chronionego w prawie unijnym konsumenta. Praca skupia się na ochronie „niestandardowych konsumentów”, tj. osób w przypadku umów zawartych w charakterze mieszanym (w części konsumenckim, a w części profesjonalnym); osób w przypadku umów zawartych w charakterze konsumenckim przez profesjonalistów oraz osób w przypadku umów, w których z pozoru zwyczajni konsumenci działają w sposób profesjonalny. Przeanalizowano ponadto sposób ochrony „niestandardowych konsumentów” i przedstawiono poglądy doktryny na temat ochrony „niestandardowych konsumentów”. W szczególności, omówiono również wybrane orzeczenia polskich sądów oraz poglądy doktryny na ich bazie. Ponadto, zestawione zostały omówione grupy „niestandardowych konsumentów” i zweryfikowano, czy orzecznictwo TSUE wprowadza ochronę, która jest dla konsumentów poszczególnych grup adekwatna, biorąc pod uwagę stopień ich „profesjonalizacji”. Dodatkowo, zostało poddane pod rozwagę czy poziom ochrony poszczególnych grup „niestandardowych konsumentów” w prawie unijnym jest zgodny z celami unijnej ochrony konsumentów i poglądami przedstawicieli doktryny. Dokonana została ocena zasadności ochrony „niestandardowych konsumentów” i potencjał jej rozwoju lub zmiany w przyszłym orzecznictwie Trybunału. W pracy przedstawiono zatem charakterystykę „niestandardowych konsumentów”. W szczególności, wskazano, po pierwsze, czy ochrona na mocy przepisów prawa unijnego „niestandardowych konsumentów” w zawieranych przez nich umowach może być następczo utracona, w wyniku zwiększenia się poziomu wiedzy takich konsumentów na temat przedmiotu tych umów. Po drugie, wskazano, czy ochrona „niestandardowych konsumentów” może być utracona przez zmianę celu umowy z konsumenckiego na profesjonalny.

This work deals with the issue of consumer protection. It describes the policy and consumer protection in the European Union historically - the various stages of EU consumer protection. The legal basis of derivative acts of consumer protection and the methods of harmonization used in this area are discussed. The concept of the consumer in EU law is presented, taking into account the specifics of consumer contract law. What distinguishes consumer trade in a subject matter manner is discussed - the features of legal relations that make a given relationship belong to consumer trade are indicated. The jurisprudence of the CJEU shaping the pattern of the consumer protected in EU law is indicated. The work focuses on the protection of non-standard consumers, i.e. persons in the case of contracts concluded in a mixed character (partly consumer and partly professional); persons in the case of contracts concluded in a consumer character by professionals; and persons in the case of contracts in which seemingly ordinary consumers act in a professional manner. In addition, the manner in which non-standard consumers are protected is analyzed, and the views of the doctrine on the protection of non-standard consumers are presented. In particular, selected rulings of Polish courts and doctrinal views based on them are also discussed. In addition, the discussed groups of non-standard consumers were juxtaposed, and it was verified whether the CJEU jurisprudence introduces protection that is adequate for consumers of particular groups, taking into account the degree of their professionalization. In addition, it was reviewed whether the level of protection of individual groups of non-standard consumers in EU law is consistent with the objectives of EU consumer protection and the views of representatives of the doctrine. An assessment was made of the legitimacy of the protection of non-standard consumers and the potential for its development or change in the Court's future jurisprudence. Thus, the paper presents the characteristics of non-standard consumers. In particular, it is indicated, firstly, whether the protection under EU law of non-standard consumers in the contracts they conclude may be consequentially lost, as a result of an increase in the level of knowledge of such consumers about the subject matter of these contracts. Second, it was indicated whether the protection of non-standard consumers can be lost by changing the purpose of the contract from consumer to professional.