Le feste patronali in Sicilia nel corso dei secoli nelle relazioni dei viaggiatori stranieri

Celem rozprawy jest przeprowadzenie analizy pozwalającej prześledzić i zinterpretować postrzeganie sycylijskich świąt patronalnych przez zagranicznych podróżników na podstawie relacji z podróży. Teza zakłada, że niniejsze uroczystości były przedstawiane nie tylko jako jeden z wielu przejawów folkloru sycylijskiego, ale odbierano je jako niezwykłe, a przy tym złożone zjawisko, charakterystyczne dla kultury sycylijskiej, jak również nieodzowny element życia prywatnego i publicznego mieszkańców wyspy. Na podstawie wybranej literatury podróżniczej wykazuję, że święta patronalne zdaniem cudzoziemców stanowiły ważny element sycylijskości [sicilianità – termin w języku włoskim, który określa zbiór cech i zachowań, które są typowe dla mieszkańców Sycylii], a pominięcie tego zjawiska w opisach z podróży zubożyłoby w znaczący sposób obraz Sycylii i Sycylijczyków. Analiza tekstów kieruje się porządkiem chronologicznym, co ułatwia prześledzenie sposobu postrzegania tych świąt i religijności ludowej na przestrzeni od końca XVIII do połowy XX wieku. Badanie rozpoczyna się od analizy dzieła Patricka Brydone (1736 ‒ 1818) A Tour Through Sicily and Malta: In a Series of Letters to William Beckford, Esq. Of Somerly in Suffolk; from P. Brydone F.R.S. (1773. Badanie zamyka analiza dzieła Du Vésuve à l'Etna (1952), francuskiego pisarza Rogera Peyrefitta (1907-2000), w którym zostają zawarte wrażenia z licznych pobytów na Sycylii z okresu po drugiej wojnie światowej. Dyskurs zamyka się na połowie XX wieku ze względu na dynamiczne przemiany, które przeobraziły oblicze podróży czyniąc z niej zjawisko masowe. Szerokie spektrum odniesień, nie tylko historyczno-literackich, ale także historycznokulturowych czy społecznych, w jakim teksty są odczytywane, zdeterminowały podjęcie w rozdziale I rozważań teoretycznych na temat wpływu stereotypów na odbiór kultury odwiedzanego miejsca przez podróżników, a następnie, w kolejnym podrozdziale, zostały przedstawione refleksje samych autorów analizowanych tekstów traktujące o granicach poznania i zrozumienia kultury, z którą ma się przelotny kontakt. W dalszej części pracy zostają poruszone kwestie dużego zróżnicowania i specyfiki literatury podróżniczej, jak również zostaje przedstawione spojrzenie na wspomnienia z peregrynacji w świetle badań nad literaturą autobiograficzną. Święta patronalne nie mogą być analizowane jako element kultury sycylijskiej abstrahując od historii tej wyspy, jej regionu a także historii Kościoła, dlatego też praca zawiera excursus historyczny, który przedstawia rozwój kultu świętych na Sycylii oraz ukazuje znaczenie tych świąt dla Sycylijczyków. W pracy poświęcono również jeden podrozdział Giuseppemu Pitrèmu, badaczowi folkloru, uważanego za prekursora badań etnograficznych na gruncie Italii. Opracowania Sycylijskiego etnografa dotyczące świąt patronalnych częściowo bazowały na relacjach osiemnastowiecznych podróżników, a jego osiągnięcia spotykały się z wyrazami uznania w dziewiętnastowiecznych relacjach, dlatego też wspomnienie tej postaci jest kluczowe, aby uwypuklić wartość dokumentalną opisów z podróży oraz aby wyeksponować zainteresowanie, jakim obcokrajowcy otaczali sycylijską kulturę ludową na przełomie XIX i XX wieku. Główny nacisk w dyskursie został położony na to jak wielowarstwowy filtr rodzimej kultury poszczególnych podróżników wpływał na percepcję wspomnianego zjawiska oraz jak się to przekładało na przekazywany przez nich obraz tych obchodów i religijności ludowej Sycylijczyków. Z przedstawień świąt patronalnych zagranicznych podróżników, czyli zewnętrznych obserwatorów życia sycylijskiego, wynika, że w tym zjawisku kulturowym zamyka się sycylijski system wyobrażeń o świecie, a także są one wyrazem skomplikowanej historii wyspy, jej uwarunkowań klimatycznych czy też charakteru Sycylijczyków. Pomimo burzliwych wydarzeń politycznych, przemian społecznych, jakie zaszły na przestrzeni badanych wieków z opisów obcokrajowców wynika, iż nie straciły one swojego znaczenia oraz swojej roli dla lokalnej społeczności. Spojrzenie cudzoziemców na święta patronalne dostarczyło, więc nową perspektywę, zgoła odmienną od sycylijskiej, a także zasugerowało nowe interpretacje tego zjawiska kulturowego.

The aim of the dissertation is to analyze the perception of Sicilian patronal festivals by foreign travellers on the basis of travel journals. The thesis assumes that these ceremonies were depicted not only as a "normal" element of Sicilian folklore, but were also perceived by foreigners as an extraordinary and at the same time complex phenomenon, characteristic of Sicilian culture, an essential element of private and public life of inhabitants of the island. On the basis of selected travel literature, it is shown that patron festivals were an important element of Sicilian heritage [sicilianità] in the eyes of the authors, hence the omission of such a phenomenon in their travel descriptions would significantly impoverish the image of Sicily and Sicilians. The analysis of the texts follows a chronological order (according to the travel period, not the dates of publication of works), which importantly facilitates the tracing of how these festivals and folk religions had been perceived since the end of the eighteenth to the midtwentieth century. The study begins with an analysis of Patrick Brydone’s work (1736-1818). A Tour Through Sicily and Malta: In a Series of Letters to William Beckford, Esq. Of Somerly in Suffolk; from P. Brydone F.R.S. (1773), which at that time contributed remarkably to the growing interest in Sicily among foreigners all over Europe, including the curiosity of their patron saints. An extremely detailed and colourful account of the celebration in honour of Saint Rozalia, the patron of Palermo, after the publication of Brydone’s work became a contribution to its European fame, which attracted people from various corners of the Old Continent, and the references to the description of Brydone echoed in travel literature even in the following centuries. The study ends with an analysis of the work of a French writer Roger Peyrefitt (1907- 2000) Du Vésuve à l'Etna (1952), covering the impressions of his numerous stays in Sicily from the period after the Second World War. The discourse closes in the mid-twentieth century due to dynamic changes on many areas that had transformed the face of travel, travelling and travellers themselves. A broad spectrum of references, not only historical and literary, but also sociocultural, in which I read texts, determined the theoretical considerations on the impact of stereotypes on the traveller’s perception of the culture of the place visited in Chapter I, which then were confronted in the next subchapter with the perception of this phenomenon by the authors of the analyzed texts themselves. Next, the accounts were presented in the light of the autobiographical literature studies. Since patron saints can not be analysed as part of the Sicilian culture isolated from the history of the island, its region and the history of the Church, Chapter II presents historical excursus, which presents the cult of saints in Sicily and shows the significance of these holidays for Sicilians. The next chapter was devoted to Giuseppe Pitrè, a researcher of folklore considered to be the precursor of ethnographic research on the grounds of Italy. The works of the Sicilian ethnographer concerning saint patrons were based partially on the relations of eighteenth-century travellers, and his achievements met with appreciation in the nineteenthcentury travel journals, therefore mentioning this figure is crucial to understand the documentary value of travel descriptions and to expose the interest that foreigners surrounded the folk culture of the Sicilians at the turn of the 19th and 20th centuries. The main emphasis in the discourse was put on the following factors; which is how the cultural heritage of individual travellers influenced the perception of patron saints and how it translated into the image of these celebrations and religiosity of Sicilians conveyed by them. As an interpretative key to the analysis of selected works, the following categories were used: stereotype, linking trends in descriptions with micro and macro-history, historical truth, myth and antimony, and viewpoints. From the presented picture of patronal holidays seen by foreign travellers, an external observers of Sicilian life, it appears that this cultural phenomenon encloses the Sicilian system of ideas about the world paradigm, and they are also an expression of the complicated history of the Island, the climatic conditions or the nature of the Sicilians.. Despite the turbulent political events, social changes that took place on the Island over the centuries it results from travelers’ descriptions that they have not lost their importance and their role for the local community. Looking from an outside point of view, the foreigners provided a new perspective on saint patron festivals, quite different from the Sicilian one, and also suggested new interpretations of this cultural phenomenon. On the basis of the analysis, the conclusion is also drawn that these holidays were an element of Sicilianity [sicilianità] for the travelers of different eras and nationalities The annex to the work is an analysis of the text of the researcher of folk religion John Jems Blunt (1794 – 1855) Vestiges of Ancient Manners and Customs discoverable in Modern Italy and Sicily (1823).