Związki między inteligencją emocjonalną, emocjami egzaminacyjnymi oraz wynikami w nauce

Tematyka przedłożonej pracy dotyczy problemu uwarunkowań osiągnięć szkolnych oraz roli kształtowania zdolności i kompetencji społeczno-emocjonalnych w kontekście edukacyjnym. Podjęte zagadnienia lokują się u styku kilku istotnych nurtów i subdyscyplin, wpisując się w aktualny wątek dyskusji naukowej. Istotnym kontekstem teoretycznym niniejszych rozważań jest teoria oszacowań kontroli i wartości R. Pekruna, pozwalająca na kompleksowy opis powstawania, postaci i następstw emocji egzaminacyjnych, które wyróżniono w oparciu o wymiary pozytywnościnegatywności oraz aktywizacji-dezaktywizacji. Drugim ważnym kontekstem jest model zdolnościowy inteligencji emocjonalnej, sformułowany przez Mayera i Saloveya. W części teoretycznej pracy uzasadniono potrzebę zintegrowania tych kontekstów. Zaproponowane ujęcie wykorzystuje zrewidowany model PEILAS autorstwa Goetza i współpracowników (2016), opisujący wspieranie inteligencji emocjonalnej w sytuacjach uczenia się. Cele podjętych badań koncentrowały się wokół kwestii, czy emocje egzaminacyjne są mediatorem zależności między inteligencją emocjonalną a wynikami w nauce. Grupę badanych tworzyli abiturienci trzech warszawskich liceów (n = 230), którzy uczęszczali głównie do klas o profilu z matematyką na poziomie rozszerzonym. Zasadnicze badanie zostało poprzedzone dokonaniem adaptacji Kwestionariusza Emocji Egzaminacyjnych (n = 223), który okazał się rzetelnym i trafnym narzędziem, nie odbiegającym od oryginału pod względem właściwości psychometrycznych. Tworzy go osiem odrębnych skal mierzących kolejno: radość, nadzieję, dumę, ulgę, złość, niepokój, wstyd i poczucie beznadziejności. Analiza danych obejmowała estymację modeli strukturalnych, ocenę ich jakości i interpretację uzyskanych parametrów. Wyniki przemawiają za istnieniem nielicznych związków inteligencji emocjonalnej mierzonej przy pomocy Testu Inteligencji Emocjonalnej 4 (TIE) z emocjami egzaminacyjnymi i wynikami w nauce (średnią ocen). Spośród komponentów IE tylko Rozumienie emocji było dodatnio związane z osiągnięciami szkolnymi. W dyskusji wyników podkreślono problematyczny charakter Asymilacji emocji w strukturze IE. Wyraźniejsze zaobserwowane zależności dotyczyły emocji egzaminacyjnych. Emocje pozytywne aktywizujące ujmowane jako całość były dodatnio związane z wynikami w nauce, natomiast odwrotny kierunek zależności charakteryzował negatywne emocje wstydu i poczucia beznadziejności. Układ związków emocji aktywizujących z wynikami w nauce różnił się znacznie zależnie od płci. Głównym rezultatem przeprowadzonych badań jest uznanie większej wagi emocji egzaminacyjnych niż inteligencji emocjonalnej jako wyznacznika osiągnięć szkolnych. W wymiarze poznawczym uzyskano argument przeciw postulowanej integracji obu nurtów badawczych. Znaczenie praktyczne badania polega na wskazaniu wartości optymalnego kształtowania emocji egzaminacyjnych we wspieraniu rozwoju intelektualnego uczniów.

The subject of this dissertation concerns the problem of factors conditioning school achievement as well as the role of forming socio-emotional abilities and competences in the educational context. The issues raised are located at the junction of a few important trends and sub-disciplines; at the same time they are one of current topics of scientific discussion. The crucial theoretical approach of these considerations is the control-value theory proposed by R. Pekrun, which allows complex description of generation, forms and consequences of achievement emotions, distinguished according to the dimensions of valence (positive vs. negative) and activation (activating vs. deactivating). The second important context is ability model of emotional intelligence framed by Mayer and Salovey. In the theoretical part of the dissertation the need of integration of these contexts is justified. The proposed approach applies the revised PEILAS model by Goetz et al. (2016): model for the promotion of emotional intelligence in learning and achievement situations. The aims of the research were focused on the issue concerning hypothetical mediatory role of test emotions in the relation between emotional intelligence and school achievement. Participants were students graduating three renowned Warsaw upper secondary schools (n = 230), mainly attending math-profiled classes. The main research was preceded by the polish adaptation of the Achievement Emotions Questionnaire (n = 223), which proved to be reliable and valid instrument, equally good as the original version in terms of its psychometric properties. It consists of eight separate scales measuring: enjoyment, hope, pride, relief, anger, anxiety, shame and hopelessness. Data analysis included structural equation modelling, estimating the quality of models and interpretation of obtained parameters. Results provide arguments for occurrence only few relations between components of emotional intelligence (EI, measured by performance instrument named TIE) with test emotions and school achievement (average grade). Among 6 EI’s components Understanding Emotions was the only one positively related to school results. In the discussion the problematic character of Assimilation of Emotions in the structure of EI was underlined. More clear observed relations concerned test emotions. While positive activating emotions taken as a whole were positively related to school achievement, shame and hopelessness were related to it negatively. The configuration of the relations between activating emotions and school achievement much differed depending on the sex. The main result of conducted research is recognition of test emotions as more important determinant of school achievement in comparison to emotional intelligence. As far as the theoretical value is concerned, the dissertation constitutes the argument against proposed formula of integration of the two harnessed approaches. The practical significance of the research lies in emphasizing the value of optimal forming of test emotions for supporting intellectual development of students.