Tożsamość mieszkańców polskiej wsi Wójtowce na Podolu oraz ich słownictwo w aspekcie językowo-kulturowym (w świetle relacji z przełomu XX i XXI wieku)

Wieś Wójtowce położona w obwodzie chmielnickim na Podolu jest jedną z niewielu wiosek na Ukrainie, gdzie mieszkańcom udało się zachować język polski w otoczeniu ukraińskim i rosyjskim. Podczas I rozbioru Polski tereny te znalazły się w Imperium Rosyjskim, później – w Związku Radzieckim. Pod koniec lat 20. i do połowy 30. istniała tu polska szkoła, a w roku 1994 dzięki staraniom mieszkańców został tu zbudowany kościół. Polską gwarę najlepiej zachowało pokolenie starsze. Język polski był dla nich językiem nabywanym w dzieciństwie od rodziców i dziadków. Niektórzy z nich mieli możliwość chodzić do szkoły polskiej. Pokolenie średnie język polski zna biernie. Wykorzystuje go głównie przy odmawianiu polskich modlitw, rozmów z księdzem i rzadko kiedy do podtrzymywania kontaktów z osobami, które przyjeżdżają z Polski. Na co dzień używają jezyka ukraińskiego, rzadko kiedy rosyjskiego. Dla pokolenia młodszego językiem prymarnym jest ukrainski lub rosyjski, znajomość polskiego sprowadza się do podstawowych zwrotów wyuczonych w szkole i odmawianiu polskich modlitw (co jest rzadko spotykane). Podstawę materiałową pracy stanowią nagrania przeprowadzone w 1994 (przez J. Riegera, E. Dzięgiel, E. Cechosz), 2010 (przez L. Januszewską) i 2017 (przeze mnie). Jest to łącznie 30 godzin rozmów z 21 informatorami ze starszego pokolenia urodzonymi w latach 1911-1952. Nagrania zostały przeprowadzone w formie wywiadu-rozmowy i zawierają teksty ciągłe oraz odpowiedzi na pytania kwestionariusza.

The village of Wójtowce is situated in Khmelnytsky region in Podolia. It is one of the few villages in Ukraine where the inhabitants were managed to keep the Polish language in the Ukrainian and Russian surroundings. During the First Partition of Poland, these areas were included in the Russian Empire, and later – in the Soviet Union. At the end of the 1920s and until mid-1930s, the Polish school functioned here. In 1994 thanks to the efforts of the inhabitants the church was built in Wójtowce. The Polish dialect was the best preserved by the senior generation. They acquired the Polish language from their parents and grandparents in childhood. Some of them had the opportunity to go to the Polish school. The middle generation has the passive knowledge of Polish. They use it mainly when they pray, during the meetings with a priest, and rarely to maintain contacts with people who come from Poland. They use Ukrainian and rarely Russian on a daily basis. For the younger generation, the primary languages are Ukrainian or Russian. Their knowledge of Polish comes down to the basic phrases learned at school and rarely during the praying. The research is based on records which were carried out in 1994 (by J. Rieger, E. Dzięgiel, E. Cechosz), in 2010 (by L. Januszewska) and in 2017 (by me). In total the records last about 30 hours with 21 inhabitants from the senior generation born in 1911-1952. The records were carried out in the form of an interview.