Die Energiepolitik der Russischen Föderation im Zeitraum 2000-2009 und ihre Folgen für die energetische Sicherheit der EU

Pan Maciej Zblewski podejmując w swojej pracy doktorskiej pt. Die Energiepolitik der Russischen Föderation im Zeitraum 2000-2009 und ihre Folgen für die energetische Sicherheit der EU, szeroko rozumiany temat bezpieczeństwa energetycznego kierował się przekonaniem, iż problematyka ta ma dla każdego państwa wyjątkową rangę, tak w ramach bieżacej polityki wewnętrznej, jak i w relacjach międzynarodowych. W dobie względnie stabilnych relacji międzynarodowych, szczególnie w wymiarze nie występowania konfliktów zbrojnych na szerszą skalę, problem bezpieczeństwa surowcowo-energetycznego wzrósł do rangi czynnika rozstrzygającego o bezpieczeństwie egzystencjonalnym społeczeństw tych państw, ale i o tempie rozwoju gospodarczego, tak państw producentów nośników energetycznych, jak i państw je importujących. Autor przeprowadził analizę problematyki energetycznej, którą celowo zawęził do lat 2000-2009, czyli pierwszej prezydentury W. Putina. Okres ten jest bardzo interesujący dla badaczy także w kontekście przyjętej przez niego strategii powrotu Federacji Rosyjskiej do pozycji mocarstwowej w polityce światowej, a jednym z jej filarów miała być agresywna polityka surowcowo-energetyczna. To dzięki niej FR w stosunkowo krótkim czasie pozyskała olbrzymie dochody budżetowe, rozpoczęła inwestycje na niespotykaną wcześniej skalę, ale także przeorientowała swoją politykę zagraniczną ze swoimi partnerami w ten sposób, że surowce energetyczne stały się argumentem do zawierania szerszych porozumień, a w szczególnych warunkach stawały się także bronią polityczną. Ta nowa strategia W. Putina doprowadziła do tego, że np. część państw UE przystało, z czysto koniunkturalnych pobudek, na ponadstandardowe relacje z FR ze świadomością, że miały się one realizować nawet kosztem państw trzecich, w tym także części nowych państw UE. Pan Maciej Zblewski w swojej dysertacji przedstawił i przeanalizował ogólnoświatową sytuację surowcową zwracając uwagę na fakt, że najważniejszym wyzwaniem dla każdego państwa staje się zapewnienie stabilnych i bezpiecznych źródeł zaopatrzenia w surowce energetyczne. Autor podkreślił w tym kontekście wzrost znaczenia surowców w przyszłości oraz to, że większość z nich znajduje się w państwach uznawanych za politycznie niestabilne. Z tego też powodu przeprowadził analizę sytuacji politycznej i gospodarczej państw, które są eksporterami surowców oraz stwierdził, że bieżące obserwacje i analiza zmian zachodzących w tych państwach jest jednym z kluczowych zadań polityki zagranicznej, rozumianej w wymiarze globalnym, jak i indywidualnym każdego państwa importera. Z uwagi na rangę i stan obiektywny związany z już istniejącą siecią powiązań w sferze nośników energetycznych autor rozprawy doktorskiej zajął się szczegółowo relacjami pomiędzy Unią Europejską a Federacją Rosyjską. Wynika to faktu, że z jednej strony UE jest zależna od rosyjskich dostaw, szczególnie gazu ziemnego, a z drugiej strony ze zmian politycznych i gospodarczych, które miały miejsce w Rosji od początku prezydentury W. Putina. Pan Zblewski zauważył, że stwierdzona ewolucja rosyjskiej agendy politycznej i gospodarczej, może stwarzać zagrożenie dla bezpieczeństwa energetycznego Unii Europejskiej. Poza tym autor przywołał tezę, iż kryzysy energetyczne pomiędzy Federacją Rosyjską a Ukrainą względnie Białorusią zostały uznane przez niektórych ekspertów jako motywowane celami politycznymi. W tym kontekście Pan Zblewski zauważył, iż do kryzysu roku 2006 Rosja kładła duży nacisk na utrzymanie swojego wizerunku jako rzetelnego i bezpiecznego dostawcy energii dla krajów Unii Europejskiej. Wydarzenia w latach kolejnych dowodzą, iż nastąpiła reorientacja w strategii rosyjskiej, w której surowce energetyczne stały się bronią ekonomiczną i narzędziem do wywierania nacisku na rozwiązania korzystne dla realizacji celów politycznych Rosji. Doktorant przeprowadził też ocenę zachowania się Gazpromu, głównego gracza, zarówno na rosyjskim rynku, jak również na europejskim rynku gazowym. Przeprowadzone analizy dotyczyły polityki inwestycyjnej Gazpromu w infrastrukturę przesyłową służącej, zarówno rozbudowie pozycji Gazpromu w Europie, jak i celom politycznym realizowanym przez Federację Rosyjską. Innym aspektem poruszanym przez Pana Zblewskiego było aktywne wykorzystywanie przez Rosję poszczególnych pakietów energetycznych Unii Europejskiej do forsowania własnych celów. Na potrzebę analizy skutków nowej rosyjskiej strategii na bezpieczeństwo energetyczne Unii Europejskiej autor wypracował zestaw następujących pytań badawczych, tj.: 1. Czy budowa nowych gazociągów może doprowadzić do podziału państw Unii Europejskiej na dwa obozy? 2. Czy utworzenie nowych tras tranzytowych, inicjowanych przez FR, może również oznaczać, że europejska strategia dywersyfikacji będzie miała mniejsze szanse realizacji? 3. Czy zaangażowanie znacznego rosyjskiego kapitału na przejmowanie, tworzenie joint-venture, bądź zakładanie nowych firm energetycznych w krajach Unii Europejskiej będzie miało wpływ i w jakim zakresie na funkcjonowanie tych państw i ich suwerenność w zakresie podejmowania rozstrzygnięć w polityce surowcowo-energetycznej? 4. Czy strategia przejmowania gazociągów przez Rosję nie tylko poza terytorium UE, ale podejmowane przez nią próby uzyskania szczególnych praw w regulacjach prawno-handlowych na terytorium państw Unii Europejskiej nie doprowadzi do wzrostu szeroko rozumianych zagrożeń co do suwerenności poszczególnych państw i ich bezpieczeństwa energetycznego? 5. Czy i w jakim stopniu polityka surowcowo-energetyczna FR w relacjach z UE będzie wpływała na przyjęcie przez Komisję Europejską wspólnej polityki bezpieczeństwa energetycznego, czyli dokumentu o fundamentalnym dla UE znaczeniu, tzn. poprzez scedowanie przez 27 państw członkowskich ich kompetencji na KE? Dzięki uwzględnieniu szerokiej gamy aspektów z problematyki energetycznej pomiędzy Federacją Rosyjską a Unią Europejską, autor opracował szczegółową analizę, z której wyciągnął wnioski mogące mięć znaczenie dla poprawy bezpieczeństwa energetycznego Unii Europejskiej. Rekomendacje zaproponowane przez autora tyczą się, zarówno aspektów infrastrukturalnych, jak i stworzenia wspólnotowej agendy polityki energetycznej UE. Jest to o tyle istotne, że Unia Europejska by przetrwać na arenie międzynarodowej jako sprawny instrument realizacji polityki swoich państw członkowskich stoi nie tylko przed wyzwaniem jakim jest instrumentalne jej traktowanie przez, np. Federację Rosyjską. Już w najbliższej przyszłości będzie musiała się skutecznie konfrontować z innymi potęgami gospodarczymi z Azji i obu Ameryk w walce, także o dostęp do nośników energetycznych. Oprócz tego doktorant przedstawił możliwe konsekwencje dla Unii Europejskiej wynikające z wykorzystywania przez państwa trzecie wspólnotowych pakietów energetycznych do własnych celów. Praca doktorska Pana Macieja Zblewskiego umożliwia zapoznanie się z całokształtem czynników, zarówno determinujących rosyjską politykę energetyczną, będącą elementem polityki zagranicznej tego państwa, jak również jej krótko-, średnio- i długofalowym wpływie na bezpieczeństwo energetyczne UE.

Maciej Zblewski deals in his doctor al thesis The Russian energy Policy 2000-2009 and its impact on the European energy security, with the broad topic of energy security. He has decided to choose this subject as he strongly believes that it is of extraordinary importance for each country, for current domestic politics and for international relations. A shift in the factors determining the security and stability of regions can be observed. International relations, especially in the Western World, tend to be relatively stable and no armed conflicts are imposing threats to countries. To date the stability and security of country is very often measured by its ability to cater for a number of needs of its society and economy. This leads to a constant rise of significance of raw materials and energy security. Since many countries cannot ensure a sufficient production of energy carriers by own means, a number of countries could be considered as possibly dependent of energy delivering entities. Maciej Zblewski presented and analyzed the global raw materials situation. He stressed the importance of a stable and secure supply of energy resources. The author named two linked factors that must be taken into account in this context: rising prices of raw materials and their geographical location. Most of the global reserves of raw materials are located in countries considered to be politically unstable. In order to highlight possible threats arising from these two factors, Maciej Zblewski made an extensive analysis of the political and economic situation of those countries. A presented conclusion and recommendation stresses one important key task of foreign policy: observation and analysis of the changes taking place on those countries. The author has deliberately narrowed his analysis to the years 2000-2009; first presidency of Vladimir Putin. This period of time is very interesting for researchers who investigate Putin's strategy to ensure Russia would regain its former position in superpower politics. One of the pillars of this strategy was constituted by an aggressive raw material and energy policy that led to a huge budget income in a relatively short time. Both Russia’s inland and foreign investment could be initiated at an unprecedented scale. Additionally, a shift in politics during this presidency is visible. Russia has begun to use its energy resources in foreign policy, e.g. to conclude broader agreements. Some might even argue that energy resources were used as political weapons. This part of Putin’s strategy resulted in a change of the relations between Russia and some EU countries. Some could say that those efforts concluded in a bizarre situation, in which EU countries would pursue the very positive relations to Russia even at the expense of other countries, including also the new EU member states. The author also analyzed in detail the relationship between the European Union and the Russian Federation, especially because of the already existing pipeline corridors between them and because of two additional important factors: 1) the EU needs Russian energy supplies, especially of natural gas; 2) Russian has been going through political and economic changes since the beginning of Putin’s presidency. Mr. Zblewski argued that those changes in the Russian political and economic agenda, could generate a threat to the energy security of the European Union. In recent years there have been some tense situations between Russia and the Ukraine and/or Belarus. The approach that Russia has chosen to solve those constitutes a significant reorientation of its foreign policy: resources have been used as an economic weapon and a Russian pressure tool to achieve Russia’s goals. As part of this analysis Mr. Zblewski also conducted an assessment of the behavior of Gazprom, the key player on the Russian and European gas market. His analyses were related to Gazprom’s investment policy in the pipeline network expansion. There were two major goals, which Gazprom wanted to achieve: 1) reinforcement of Gazprom’s position in Europe; 2) realization of Russian political goals. Mr. Zblewski used in the doctoral thesis inter alia the following research questions: 1. Can the construction of new pipelines lead to the division of the European Union member states? 2. Will the construction of new pipelines, initiated by the Russian Federation, harm the European diversification strategy? 3. Could the Russian acquisition strategy, especially in case of pipelines, both outside and inside the EU, cause bigger threats to the energy security of the EU? 4. Does the Russian energy policy have an impact on the creation of a common European energy policy, which would be under the responsibility of the European Commission? Taking into consideration a wide range of aspects of energy issues between the Russian Federation and the European Union, the author has developed a detailed analysis and, drew conclusions that might improve energy security of the European Union. Through Mr. Zblewski’s doctoral thesis the reader can refer to all of the factors that determine the Russian energy policy, which is part of foreign policy, as well as their short-, medium- and long-term impact on the energy security of the EU.