Zdrowie i zachowania zdrowotne uczniów 17-letnich na tle zmian w drugiej dekadzie życia

Międzynarodowe badania nad zachowaniami zdrowotnymi młodzieży szkolnej HBSC (Health Behaviour in School-aged Children) prowadzone są od połowy lat 80. XX wieku we wrastającej liczbie krajów. Anonimowe badania ankietowe uczniów w wieku 11, 13 i 15 lat realizowane są co 4 lata w środowisku szkolnym. Polska jest członkiem sieci HBSC od 1989 roku, co zaowocowało przeprowadzeniem ośmiu krajowych rund tych badań w latach 1990-2018. W tym czasie stopniowo zmieniała się zarówno struktura organizacyjna sieci HBSC, jak i kwestionariusz badania. Grupa polska realizująca badania HBSC kilkakrotnie rozszerzyła badaną próbę o dodatkowe roczniki, włączając zarówno uczniów młodszych (10-letnich), jak i starszych (17-letnich). Dało to możliwość śledzenia zmian w stanie zdrowia, zachowaniach zdrowotnych i oceny środowiska dorastania na przestrzeni całej drugiej dekady życia. We wcześniejszym opracowaniu wydanym pod koniec 2018 roku, bezpośrednio po zakończeniu ostatniej rundy badań HBSC, zatytułowanym Zdrowie uczniów w 2018 roku na tle nowego modelu badań HBSC, skoncentrowaliśmy się na trzech głównych rocznikach HBSC (próba 5225 uczniów) oraz tzw. pytaniach obowiązkowych (Mazur 2018). Zaprezentowane wówczas dane korespondują z wydanym w maju 2020 roku międzynarodowym raportem pt. Spotlight on adolescent healthand well-being. Poniższa publikacja stanowi uzupełnienie krajowego raportu o dane dotyczące 1700 uczniów 17-letnich ankietowanych w tym samym czasie, w tych samych powiatach i według identycznej procedury. Przyjęto konwencję krótkich rozdziałów zawierających dane statystyczne opatrzone komentarzem. Ogółem, w poniższym raporcie zamieszczono 37 rozdziałów odnoszących się do około 70 wskaźników powiązanych ze zdrowiem nastolatków oraz ich stylem i warunkami życia. Czytelnik może zapoznać się z porównaniami czerech grup wieku (11,13, 15 i 17 lat) oraz szeregiem zestawień obrazujących różnice związane z płcią ankietowanych.W grupie 17-latków dodatkowo porównano uczniów dwóch typów szkół ponadpodstawowych, zwracając też uwagę na różnice związane z płcią w różnych typach szkół. Dodatkowym walorem poniższego opracowania jest włączenie analiz odpowiedzi na pytania dodatkowe, które nie zostały uwzględnione ani we wcześniejszym krajowym raporcie ani w raporcie międzynarodowym. Publikacja powstała w Zakładzie Zdrowia Dzieci i Młodzieży w ramach działalności statutowej Instytutu Matki i Dziecka. Jednak znaczący wkład w jej powstanie miał cały polski zespół HBSC oraz autorzy poprzedniego raportu, którym pragniemy wyrazić szczególne podziękowania. Mamy nadzieję, że ta publikacja, mimo oszczędnej formy przekazu, wzbudzi zainteresowanie osób i instytucji prowadzących podobne badania i odpowiedzialnych za zdrowie nastolatków. Wydaje to się tym ważniejsze, że obecnie tworzona jest przez Europejskie Biuro Światowej Organizacji Zdrowia nowa strategia ochrony zdrowia dzieci i młodzieży, a sieć badawcza HBSC zaczyna przygotowywać kolejną rundę badań planowanych na rok szkolny 2021/22, finalizując prace nad kolejnym protokołem badań.