Typy normy w wymowie laureatów konkursu Mistrz Mowy Polskiej

Niniejsza dysertacja ma na celu uporządkowanie informacji dotyczących współczesnej wymowy polskiej słyszanej w radiu i telewizji. To próba odpowiedzi na pytania: - czy istnieje dziś wzorzec wymowy spójny z naukową definicją normy wzorcowej; - kto mógłby reprezentować grupę dającą dobry przykład w tym zakresie; - jak wygląda dążenie do opisu normy wzorcowej w aspekcie fonetycznym. Celem głównym pracy jest zbadanie typów współczesnej wymowy w odmianie oficjalnej na podstawie audytywnych analiz wypowiedzi aktorów i dziennikarzy wyróżnionych w latach 2001-2015 w plebiscycie „Mistrz Mowy Polskiej”. Dysertacja składa się ze Wstępu, w którym zarysowany został cel jej powstania, zakres opisywanych treści oraz zawartość ośmiu rozdziałów, w których kolejno opisano najważniejsze zagadnienia dotyczące dzisiejszej wymowy sfery publicznej . We Wstępie scharakteryzowana została grupa badawcza, podano podstawowe dane dotyczące badanych. Opisany został również cel pracy, jej aspekt językoznawczy oraz logopedyczny. Rozdział Podstawy teoretyczne zawiera obraną definicję normy wzorcowej oraz opisuje stan badań nad normą wymawianiową od 1930 roku, uwzględniając powstanie najważniejszych polskich czasopism językoznawczych, słowników, opracowań teoretycznych, książek popularnonaukowych i instruktaży dla dziennikarzy i mówców. Kolejny rozdział Specyfika wymowy dziennikarskiej i aktorskiej odnosi się do specjalistycznej wiedzy retorycznej opisującej zakres pracy logopedy medialnego oraz najczęstsze kwestie związane z wymową w mediach. Rozdział Upodobnienia jest jednym z najszerszych rozdziałów niniejszej pracy i opisuje zależności głoskowe, koartykulacyjne, elizje i błędy fonetyczne występujące w podstawie materiałowej. W tej części pracy przedstawione zostały zagadnienia dotyczące upodobnień wewnątrzwyrazowych i międzywyrazowych. Opisano najczęściej pojawiające się realizacje błędne oraz dyskusyjne. Przykłady zostały opatrzone komentarzem o charakterze normatywnym oraz propozycjami pracy logopedycznej w wypadku zaistniałych błędów dykcyjnych. Rozdział Realizacja dźwięków nosowych zawiera zestawienie zagadnień dotyczących teorii oraz praktycznej realizacji dźwięków nosowych w śródgłosie i wygłosie wyrazu w środowisku medialnym. Ukazane przykłady zarysowują obraz tej problematyki, problemy świadomych użytkowników języka oraz współczesne tendencje wymowy głosek nosowych. Rozdział Współczesne tendencje akcentualizacyjne opisuje najważniejsze zjawiska związane z akcentowaniem w wymowie sfery publicznej. Nadmiar akcentów inicjalnych oraz tendencja do unifikacji akcentuacyjnej polszczyzny to tylko wierzchołek problemów, z którymi zmaga się dziś językoznawstwo normatywne. Ta część opracowania bogata jest w przykłady z najpopularniejszych serwisów informacyjnych i programów publicystycznych uznawanych przez Polaków za miarodajne i normotwórcze. Rozdział Zróżnicowanie regionalne wymowy ukazuje obraz polszczyzny na tle zależności regionalnych, familiolektów i socjolektów badanych, ich środowiska rodzinnego, społecznego i edukacyjnego. Refleksje w nim zawarte są próbą odpowiedzi na pytanie, czy współczesna polszczyzna sfery publicznej w aspekcie wymowy sięga do wzorców regionalnych oraz w jakim stopniu konkretyzuje się to w żywej mowie.

This PhD thesis concerns of current problems with propounciation in polish media among journalists and actors awarded in ,,Master of Polish Speech" contest in 2001 - 2015. The group consists of 14 journalist and 12 actors awarded in this contest, they are one of the most popular, well- known and respectable media personalities in Poland. Analysis on their propunciation shows a lot of difficulties that linguistics has to observe, note and analyse. Main problems of this subject are connected with: - elision of some consonants; - their deformations during the process of speaking; - vowel combinations; - intonation problems like growing role of uptalk in media (mostly in television news). The main factors that nowadys affects the pureness of pronounciation are : - fast speaking; - lack of knowledge about phonetic patterns; - sloppiness during the act of speaking - this disorder usually is caused by impairments in coordination with the components of physical speech mechanisms (vocal cords, tongue, lips, teeth, soft and hard palate, and lungs). These physical impairments can cause difficulties producing sounds in syllables or saying words incorrectly to the point that listeners can’t understand what’s being said. - voice disorders. The research shows that even actors and journalists can't be qualified as authorities of correctivness and that mass-media has changed the quality and range of culture of Poland. The disertation contains an analysis of plenty of types of phonetic mistakes of varioius origins, spread by media, mainly by television. Due to the pace and the power of the false pronounciation influence on the articulation of the youngest Polish generation, official actions have to be directed by authorities like Polish Language Committee. Nowadays popularising correct Polish and knowledge of language is more important than pointing out and analysing linguistic errors since promoting positive models is the basis of work on language. The new way for pupularisation can be Internet, especially YouTube.