La filosofia libertina e ricerca della libertà in Orgia di Pier Paolo Pasolini

Celem pracy jest analiza dramatu teatralnego Piera Paola Pasoliniego, „Orgia”, w kontekście filozoficznego poszukiwania szeroko pojętej wolności jednostki. Punktem wyjściowym rozważań jest przedstawienie filozoficznej oraz kulturowo-literackiej historii libertynizmu – systemu myślowego trudnego do jednoznacznego określenia, ale o długiej tradycji i znacznym wpływie na ukształtowanie współczesnej moralności i obyczajowości w sferze seksualnej. W rozdziale II przedstawiona zostaje osoba samego Pasoliniego na podstawie analizy poszczególnych faktów biograficznych i słów artysty, jego felietonów i listów, wypowiedzi jego bliskich oraz wybranych dzieł reżysera. Centralnym punktem II rozdziału jest kwestia „odmienności” Pasoliniego, w głównej mierze skoncentrowana na jego queerowej tożsamości seksualnej jako wątku najważniejszym dla zrozumienia artysty i jego sztuki. W tej części pracy poruszone są również inne ważne dla interpretacji „Orgia” tematy takie jak filozoficzne przemyślenia Pasoliniego o wolności, kwestia miłości do życia i obsesji śmiercią, transgresje seksualne czy stosunek reżysera do ówczesnych przemian społecznych we Włoszech. Ostatni rozdział pracy skupia się na krótkiej lecz istotnej przygodzie artysty z teatrem. „Orgia” zostaje szczegółowo przeanalizowana jako dramat o inności i sposobach poszukiwania wolności jednostek odmiennych w opresyjnym mieszczańskim świecie pełnym społecznych konwenansów. Postaci w sztuce, Mężczyzna i Kobieta, znajdują ucieczkę od iluzorycznej „epoki tolerancji” w swoich ciałach i transgresywnych praktykach seksualnych. Pasolini, poniekąd niczym przedstawiony w I rozdziale markiz de Sade, nie poprzestaje jednak na tym w swojej mrocznej filozofii – ostateczną wolność „inni” mogą odnaleźć wyłącznie w śmierci. W śmierci, której sam Pasolini tak bardzo pragnął, a którą odnalazł w rękach młodych zabójców na plaży w Ostii w noc Wszystkich świętych 1975 roku.

The aim of this study is to analyze one of Pier Paolo Pasolini’s drama, “Orgy”, in context of the philosophical quest for freedom of an individual.The starting point for its consideration is a presentation of cultural and literary story of libertinism – a system of thought not easy to define, yet definitely significant for shaping modern morality in the sexual sphere. The second chapter focuses on Pasolini himself. The portrait of the artist is based on the analysis of his biography’s most important threads, on his numerous letters, essays and selected works. The central part of this chapter is the issue of Pasolini’s “otherness”, concentrated mainly on his queer sexual identity so essential to the comprehension of his art and his personality. In this part are also raised other important issues in regard to the subject matter like Pasolini’s thoughts on freedom, his love for live and obsession with death, sexual transgressions or social changes in Italy. The last chapter of this study is centered on Pasolini’s brief but relevant adventure with theater. “Orgy” is analyzed as a drama about the otherness and the search for liberation from oppressive petit-bourgeois society. Drama’s main characters, Man and Woman, find their escape from the “false tolerance” in each other’s bodies and in transgressive sexual practices. However, Pasolini – just like Marquis de Sade mentioned in the first chapter – doesn’t stop himself in his gloomy philosophy. “Misfits” can find their final liberation solely in death. In death that Pasolini desired so much during his lifetime and that he found in the hands of young murderers in Ostia on the night of All Saints in 1975.

Lo scopo della tesi è l’analisi di un dramma teatrale di Pier Paolo Pasolini, “Orgia”, nel contesto della ricerca filosofica della libertà dell’individuo. Il punto di partenza per analizzare l’argomento è la presentazione filosofico-letteraria della storia del libertinismo: un sistema di pensiero difficile da definire però con tradizione lunga e con grande impatto sulla morale moderna nei confronti della sessualità. Nel capitolo II è presentata la figura di Pasolini: sulla base della sua biografia, delle sue lettere, dei suoi saggi e delle scelte opere dell’artista. Il punto centrale del capitolo II è la questione della “diversità” di Pasolini, concentrata soprattutto intorno alla sua identità sessuale come tema principale per comprendere sia la sua persona che la sua arte. In questa parte sono affrontati pure altri temi importanti per interpretare “Orgia”: riflessioni filosofiche di Pasolini sulla libertà, il suo amore per la vita e l’ossessione della morte, il suo atteggiamento verso dei cambiamenti sociali in Italia oppure trasgressioni sessuali. L’ultimo capitolo della tesi è incentrato sulla breve ma rilevante avventura pasoliniana con il teatro. “Orgia” viene profondamente analizzata come dramma sulla diversità e sulla ricerca della libertà degli individui diversi nell’oppressiva società borghese. I personaggi del dramma, l’Uomo e la Donna, trovano la fuga dalla falsa tolleranza” nei loro corpi e nelle trasgressive pratiche sessuali. Pasolini, un po’ come menzionato nel capitolo I il Marchese de Sade, non si ferma qua con la sua filosofia oscura: la libertà massima, dei “diversi” la possono trovare solo nella morte. Nella morte così desiderata da Pasolini, nella morte trovata tra le mani dei giovani assassini a Ostia nella notte di Ognissanti nel 1975.