The image of it gives me content already: The Critical Interpretations of Polish Theatrical Posters for Shakespeare Productions in the Years 1966-1989. A Study of Motives and Approaches

Praca poświęcona jest interpretacjom dzieł Szekspira, odzwierciedlonym w polskich plakatach teatralnych do spektakli wystawianych w latach 1966-1989. Eksponując unikatowość polskiego plakatu teatralnego w omawianym okresie, rozprawa skupia się na bogactwie semiotycznym obrazów, które w powiązaniu z tytułami sztuk, stanowią inspirujący zbiór motywów i ujęć, odzwierciedlających ówczesną recepcję dramaturgii szekspirowskiej. Proponowane analizy obejmują polskie plakaty szekspirowskie, teatralne i operowe, zaprojektowane w latach 1966-1989 przez polskich artystów i/lub dla polskich teatrów. W konsekwencji zbiór składa się ze 139 plakatów, w tym 78 plakatów do 10 tragedii szekspirowskich (wśród nich 31 do Hamleta i 18 do Romea i Julii), 51 plakatów do 12 komedii (w tym 11 do Snu nocy letniej i 10 do Burzy) oraz 10 plakatów do czterech kronik historycznych. Ponadto omawianych jest kilka prac Mariana Nowińskiego z późniejszego okresu (przełom XIX i XX wieku) zaprojektowane dla Teatru Jednego Znaku. Z szekspirologicznego punktu widzenia podstawową inspirację rozprawy stanowi monografia Stuarta Sillarsa Painting Shakespeare. The Artist as Critic 1720-1820 (2006), z której wyprowadzone jest centralne założenie dotyczące potencjału krytyczno-literackiego i interpretacyjnego malarstwa nawiązującego do dramatów Szekspira. Ponadto koncepcja i metodologia rozprawy nawiązują do prac semiotyków i teoretyków sztuki, ze szczególnym uwzględnieniem studiów Umberto Eco (1989), Rolanda Barthesa (1977), Ernesta H. Gombricha (1960), Rudolfa Anrheima (1954 [2002]) i Erwina Panofsky’ego (1982). Rozprawa składa się ze wstępu, pięciu rozdziałów i zakończenia. W rozdziale pierwszym przedstawione są założenia metodologiczne rozprawy, ze szczególnym uwzględnieniem: specyfiki plakatu i jego intermedialnego charakteru, znaczenia kodów kulturowych niezbędnych do interpretacji znaków, motywów i archetypów wykorzystanych w kompozycjach plakatowych, oraz omówienia różnorodnych modeli odbiorcy dzieła. Szerszej omawiane są liczne prace Stuarta Sillarsa dotyczące potencjału interpretacyjnego obrazów (visual arts) w kontekście kulturowej historii Szekspira. W tym kontekście omawiana jest też specyfika polskiego plakatu teatralnego (uwarunkowania estetyczne i polityczne). Rozdział kończy propozycja sprofilowanego modelu badawczego opartego na analizie semiotycznej i intertekstualnej. Podział materiału w kolejnych czterech rozdziałach został przeprowadzony na podstawie kryteriów chronologicznych: lata 1966-1971, 1972-1981, 1982-1989, plakaty szekspirowskie po 1989 r. oraz teatr szekspirowski Mariana Nowińskiego. Polski plakat teatralny odzwierciedla topikę szekspirowską jak również niepokoje i napięcia społeczno-polityczne ówczesnych czasów. Obecne w sztukach Szekspira motywy śmierci, zniewolenia, przemocy i konfliktu – przeniesione na plakaty – stanowią również ikonograficzne nawiązanie do doświadczeń odbiorców, w tym również myśli i postaw dysydenckich. Ponadto szczegółowa analiza semiotyczna i ikonograficzna wybranych plakatów, np. Hamleta Andrzeja Krause i Marcina Mroszczaka (1970) oraz Hamleta Andrzeja Pągowskiego (1987), Otella Jana Lenicy (1968), Burzy Wojciecha Siudmaka (1978), Macbetha Franciszka Starowieyskiego (1980), Romea i Julii (1983) oraz Otella. Desdemony (1995) Mariana Nowińskiego – ukazuje ponadczasowy i uniwersalny wymiar użytych znaków, zrozumiałych w szerszym kontekście historycznym epoki. Praca ukazuje specyfikę polskiej recepcji Szekspira, którą cechuje upolitycznienie, ekspresywność i wielopoziomowość, jak również silny związek z chrześcijańskim i antycznymi dziedzictwem kultury europejskiej.

The dissertation focuses on a selection of Shakespeare’s dramatic texts and their interpretations reflected in Polish theatre posters. The study encompasses images designed by Polish artists or for Polish cultural institutions for theatre and opera productions staged between the years 1966 to 1989. Due to their semiotic richness and intermedial character, the posters constitute an attractive collection of approaches, motifs and archetypes that reflect the Polish reception of Shakespeare within the mentioned period. Consequently, the research catalogue relevant to the years above, consists of 139 examples including 78 posters designed for ten of Shakespeare’s tragedies (including 31 for Hamlet, 18 for Romeo and Juliet, 10 for Othello and 8 for Macbeth), 51 posters for twelve of Shakespeare’s comedies (including 11 for A Midsummer Night’s Dream and 10 for The Tempest) and 10 posters advertising four of Shakespeare’s history plays. Moreover, the thesis analyses a few posters from a later period (the turn of the 20th and 21st centuries) designed by Marian Nowiński for The Theatre of One Sign. Anchored in Shakespeare studies, the fundamental inspiration for the dissertation is a monograph by Stuart Sillars Painting Shakespeare. The Artist as Critic 1720-1820 (2006). Its primary assumptions regarding the critical and literary character of visual sources as well as their interpretative abilities are derived from this publication. The methodology and research tools developed by semiologists (Umberto Eco, Roland Barthes) and art theorists (Ernst H. Gombrich, Erwin Panofsky, Rudolf Arnheim) allow the author for an investigation of posters in terms of their critical abilities regarding Shakespeare’s dramatic texts. The dissertation consists of an introduction, five chapters and a conclusion. The first chapter presents my chosen research methodology with particular emphasis on the characteristics of posters, especially their intermedial nature, the significance of culture codes for the interpretation of signs, motifs and archetypes employed in poster compositions, and the various models of art recipients. The other part of the chapter focuses on Stuart Sillars’ works, where the author discusses the analytical potential of visual arts in the context of Shakespeare’s cultural history. Then, the attention is drawn to the specifics of Polish theatre posters conditioned by aesthetic, interpretative and political circumstances. The chapter is concluded with a proposal of a research model based on semiotic and intertextual analysis. The material presented in the following four chapters is arranged chronologically. Particular sections focus on the following periods: 1966-1971, 1972-1981, 1982-1898 and Shakespeare posters designed after 1989 within the framework of Marian Nowiński’s project called The Theatre of One Sign. Polish theatre posters reflect Shakespearean topoi as well as the socio-political anxiety and unrest of the times. Explored by Shakespeare, motifs of death, enslavement, violence or conflict become translated into a visual language of the poster and constitute an iconographic reference to the experiences of then viewers, including dissident thought and stance. Moreover, a detailed semiotic and iconographic analysis of selected posters – such as Hamlet by Andrzej Krause and Marcin Mroszczak (1970) and Hamlet by Andrzej Pągowski (1987), Otello [Othello] by Jan Lenica (1968), Burza [The Tempest] by Wojciech Siudmak (1978), Macbeth by Franciszek Starowieyski (1980), Romeo i Julia [Romeo and Juliet] (1983) and Otello Desdemona [Othello Desdemona] (1995) by Marian Nowiński – reveals the timeless and universal character of employed signs, understandable within a broader historical context of the epoch. The desideration presents the Polish appreciation of Shakespeare as politicised, expressive, multidimensional, and closely related to the Christian and Antique roots of European culture.