Wirtualne wspólnoty uczestników katolickich forów internetowych

Podjęte w rozprawie doktorskiej zagadnienia łączą problematykę socjologii religii oraz problematykę badań nad nowymi mediami. Przedmiotem analizy jest komunikacja na rzymskokatolickich forach internetowych jako działania dyskursywne ich uczestników. Celem badań było udzielenie odpowiedzi na pytanie czy na forach można zaobserwować procesy formowania wspólnot i w jakim sensie mają one charakter religijny. Zastosowana została koncepcja wspólnotowości wirtualnej opracowana przez Susan Herring, obejmująca trzy wymiary: uspołecznienia, tożsamości i wsparcia. Zaadaptowana została także klasyczna koncepcja Rodneya Starka i Charlesa Glocka pięciu wymiarów religijnego zaangażowania – wierzeń, wiedzy, doświadczenia, praktyk oraz konsekwencji. Komunikowanie się uczestników katolickich forów internetowych analizowane było w kontekście teorii przemian wspólnotowości oraz procesów sekularyzacji i indywidualizacji religii. Źródło danych stanowiły wątki pobrane za pomocą programu web crawler z trzech forów. Zarówno fora jak i wątki poddano procedurze doboru celowego. Metody badania komunikacji na forach polegały w pierwszym rzędzie na zastosowaniu krytycznej analizy dyskursu w nawiązaniu do prac Normana Fairclougha, elementów analizy konwersacyjnej oraz – jako metody pomocniczej – analizy indywidualnych wywiadów pogłębionych z uczestnikami forów.Opisane zostały zaobserwowane na forach hybrydalne formy komunikacji. Dokonano typologii użytkowników forów ze względu na stopień zaangażowania w procesy komunikacyjne. Analiza wymiarów religijnego zaangażowania wykazała zdecydowaną przewagę wymiaru wiedzy religijnej i ukazała manifestowane na forach nowe formy uspołecznienia na gruncie religii. Inne istotne ustalenie dotyczy relacji między statusem autorytetu przypisanego, a autorytetami osiąganymi na forach, które polegają na demonstrowaniu wiedzy w zakresie problematyki religijnej. W nawiązaniu do koncepcji Anthony P. Cohena symbolicznego stanowienia granic wspólnot przeanalizowana została wewnętrzna dynamika polaryzacji zbiorowości użytkowników oraz procesy wyznaczania symbolicznych granic wspólnot wirtualnych, których istotnym przejawem jest konstruowanie społecznej reprezentacji „zwykłych katolików”.

The doctoral dissertation deals with topics related to the problems of sociology of religion and studies on new media. The subject of analysis is the communication of users on Roman Catholic Internet forums, viewed as discursive acts of users. The aim of the analysis was to determine whether community-building processes can be observed on the forums, and in what sense the latter are of religious character. The concept of virtual community dimensions – sociability, identity, and support – developed by Susan Herring was deployed. The classic concept of dimensions of religious commitment: beliefs, knowledge, experience, practices and consequences by Rodney Stark and Charles Glock was adapted as well. The analyses of users’ communication were conducted in the context of theories of transformations of the phenomenon of community, as well as the processes of secularisation and individualisation of religion.The core data used for analysis were threads downloaded from three forums with the use of a web crawler programme. Both forums and threads underwent a purposeful sampling procedure. The methods of researching user communication were based primarily on critical discourse analysis as conceived by Norman Fairclough, elements of conversation analysis and – as a supplementary method – analysis of individual in-depth interviews with forum users.Hybrid forms of communication on the forums were examined. A typology of users, based on their engagement in communication processes, was constructed. The analysis of the dimensions of religious commitment has shown the dominance of the knowledge dimension. It has also revealed new forms of religion-based sociability being manifested on the forums. Another key finding concerns the relations between the status of ascribed authorities and authorities achieved on the forums, which consist in demonstrating knowledge in the field of religion. With respect to Anthony P. Cohen’s concept of symbolic construction of community boundaries, the internal dynamics of user polarization were analysed, as well as processes of creating the symbolic boundaries of virtual communities, whose crucial manifestation is the construction of the social representation of “typical Catholics”.