Wincenty Lutosławski – droga myśli

Niniejsza rozprawa doktorska została napisana w formie biografii Wincentego Lutosławskiego (1863 – 1954). Jest to biografia duchowa, czy też intelektualna – łączy życie i myśl filozofa w jedną całość. W tej pracy naukowej składającej się ze wstępu, dziesięciu rozdziałów oraz polsko-francuskiego appendixu, przedstawiłem ewolucję duchową uczonego, za najważniejszy przełom uznając jego „odkrycie jaźni”, które miało miejsce w 1885 roku. Droga myśli Lutosławskiego była – od tego momentu – konsekwentna i spójna, lecz ewolucja duchowa filozofa jest wyraźna. Praca naukowa powstała na podstawie zebranych w toku wieloletnich badań materiałów, zarówno drukowanych książek i artykułów, jak również źródeł archiwalnych, takich jak listy, notatki, rękopisy, maszynopisy, dokumenty etc. Korzystałem głównie ze zbiorów Archiwum PAN i PAU w Krakowie, ale także Narodowego Archiwum Estonii w Tartu, Centralnego Archiwum Litewskiego w Wilnie oraz Archiwum Rękopisów Biblioteki Narodowej w Warszawie. Dotarłem ponadto do prywatnych zbiorów prawnuka Lutosławskiego, który udostępnił mi pięć notesów filozofa. W rozdziale pierwszym omawiam wczesny rozwój intelektualny i duchowy Lutosławskiego, jako ucznia gimnazjum i studenta Politechniki Ryskiej oraz Uniwersytetu Dorpackiego. W rozdziale drugim opisuję dalsze etapy edukacji w Paryżu i Londynie, a także omawiam jego pracę magisterską. W rozdziale trzecim analizuję poglądy Lutosławskiego dotyczące metafizyki oraz historii filozofii. W rozdziale czwartym rekonstruuję jego badania nad Platonem, które doprowadziły uczonego do ustalenia chronologii Dialogów. W rozdziale piątym prezentuję indywidualizm filozoficzny, wyłożony m.in. w pracy doktorskiej Lutosławskiego. W rozdziale szóstym przyglądam się „odkryciu Boga”, które było drugim wielkim przełomem w omawianej biografii duchowej. W rozdziale siódmym relacjonuję dzieje stowarzyszeń powoływanych do życia przez Lutosławskiego w XX wieku, szczególnie losy ascetycznego Towarzystwa Eleusis. W rozdziale kolejnym skupiam się na omówieniu poglądów filozofa dotyczących ewolucjonizmu, z odwołaniem do teorii Darwina i Słowackiego. W rozdziale dziewiątym, dotyczącym okresu wykładów prof. Lutosławskiego na wskrzeszonym Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie, omawiam jego autorską klasyfikację poglądów na świat. W ostatnim rozdziale opisuję losy wojenne i powojenne Wincentego Lutosławskiego, odwołuję się do jego prywatnych zapisków i notatek, ostatniego opublikowanego za życia artykułu oraz testamentu. Ważnym elementem niniejszej pracy jest appendix. Są to fragmenty tekstu Ma conversion. Une confession générale [Moje nawrócenie. Spowiedź generalna], napisanego przez Lutosławskiego dla Kardynała Merciera. Rękopis tej spowiedzi napisanej po francusku, odnalazłem we wspomnianych notesach filozofa z prywatnych zbiorów prof. Krzysztofa Meissnera. Dokument został przepisany do formy maszynopisu, a następnie przetłumaczony przez autora tej pracy na język polski.

This doctoral dissertation was written in the form of Wincenty Lutosławski’ (1863-1954) biography. It is a spiritual, or even intellectual, biography - it combines the life and thinking of the philosopher into a single whole. In this research work, consisting of an introduction, ten chapters and a Polish-French appendix, I aimed to present the spiritual evolution of the scientist, recognising his "discovery of the self" in 1885 as the most significant breakthrough. The path of Lutosławski's thought was - from that moment - consistent and coherent, but the philosopher's spiritual evolution is evident. The research work was created based on materials collected in many years of research, printed books and articles, and archival sources such as letters, notes, manuscripts, typescripts, and documents. Primary sources were the collections of the Archives of the Polish Academy of Sciences and PAU in Krakow, the National Archives of Estonia in Tartu, the Central Lithuanian Archives in Vilnius and the Manuscript Archives of the National Library in Warsaw. Moreover, I found the private collection of Lutosławski's great-grandson, who gave me the philosopher's five notebooks. In the first chapter, I present Lutosławski's early intellectual and spiritual development as a junior high school student and later at the Riga University of Technology and Dorpat University. The second chapter describes the further stages of his education in Paris and London and discusses his master's thesis. In the third chapter, I analyse Lutosławski's views on metaphysics and the history of philosophy. In chapter four, I reconstruct his research on Plato, which led the scholar to establish the chronology of the Dialogues. In the fifth chapter, I present the philosophical individualism of Lutosławski's doctoral dissertation. Chapter six is the outlook on the "discovery of God," the second breakthrough in this spiritual biography. In chapter seven, I report on the history of associations established by Lutosławski in the twentieth century, especially the fate of the ascetic Eleusis Society. In the next chapter, the philosopher's views on evolutionism concerning the theories of Darwin and Słowacki are discussed. In the ninth chapter, concerning the period of lectures delivered by prof. Lutosławski at the resurrected Stefan Batory University in Vilnius, I submit his original classification of views on the world. Finally, in the last chapter, I describe the wartime and post-war fate of Wincenty Lutosławski, referring to his private notes and diaries, the last article and testament published during his lifetime. An essential element of this work is the appendix. These are excerpts from the text Ma conversion. Une confession générale [My Conversion. General Confession], written by Lutosławski for Cardinal Mercier. I found the manuscript of this confession, written in French, in the aforementioned notebooks of the philosopher from the private collection of prof. Krzysztof Meissner, Lutosławski’s grandson. The document was rewritten to typescript and then translated into Polish by the author of this dissertation.