Polish public institutions activity for refugees from Ukraine, with a special focus on the tasks carried out by ZUS

Wstęp: Agresja Rosji na Ukrainę 24 lutego 2022 r. spowodowała masowy napływ do Polski uchodźców wojennych. Rząd polski zdecydował o natychmiastowym otwarciu granic i uprościł procedury pomagające w legalizacji pobytu migrantów. W udzielaniu uchodźcom pomocy humanitarnej ogromną rolę odgrywa polskie społeczeństwo. Instytucje publiczne, rządowe i samorządowe, zgodnie z uchwaloną 12 marca 2022 r. ustawą o pomocy uchodźcom, przyjęły na siebie zadania związane z zagwarantowaniem migrantom dostępu do zabezpieczenia społecznego, rynku pracy, edukacji, ochrony zdrowia. W treści omówiono główne kierunki działań polskich instytucji publicznych wspierających uchodźców z Ukrainy. Cel: Szczególną uwagę zwrócono na działania realizowane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) zarówno w ramach zadań statutowych, jak i dodatkowych zadań zleconych Zakładowi. Materiały i metody: Przy przygotowaniu artykułu wykorzystano ilościowe dane rządowe, Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz Organizacji Narodów Zjednoczonych. Do analizy wzięto pod uwagę również przepisy prawne polskiego oraz unijnego ustawodawstwa. Wyniki: Od 24 lutego 2022 r. uchodźcy z Ukrainy uzyskali w Polsce pomoc w różnych formach. Szacuje się, że koszt wydatków publicznych i prywatnych na różne rodzaje wsparcia wyniósł 25,4 mld zł, w tym wydatki publiczne to 15,9 mld zł. Na podstawie pozytywnej oceny sprawności Zakładu w realizacji zadań zleconych w warunkach kryzysowych (z okresu realizacji tzw. tarcz antykryzysowych niwelujących skutki ograniczeń związanych z pandemią koronawirusa), Zakład Ubezpieczeń Społecznych został wykonawcą znacznej części zadań specustawy, szczególnie dotyczących pomocy adresowanej do rodzin ukraińskich uchodźców.

Introduction: Russia’s aggression against Ukraine on 24 February 2022 resulted in a massive influx of war refugees into Poland. The Polish government decided to open the borders immediately and has simplified procedures to help legalise migrant stay. A huge role in providing humanitarian aid to refugees is played by Polish society itself. Pursuant to the Refugee Assistance Act passed on 12 March 2022, public-sector institutions, both at governmental and local-governmental level, have assumed the tasks of guaranteeing migrants access to social security, the labour market, education, and health care. The paper discusses the main lines of action taken by Polish public institutions supporting refugees from Ukraine. Objective: Special attention was paid to the activities carried out by the Social Insurance Institution (Zakład Ubezpieczeń Społecznych – ZUS) both within the framework of its statutory tasks and as a part of additional tasks commissioned to ZUS. Materials and methods: The paper has been prepared with the use of quantitative data from the Polish government, ZUS and the United Nations. Polish and EU legislative provisions were also taken into account for the analysis. Results: As of 24 February 2022, refugees from Ukraine have received assistance in Poland in various forms. It is estimated that the cost of public and private spending on various types of support has amounted to PLN 25.4 billion, of which public expenditure was PLN 15.9 billion. Based on a positive assessment of ZUS efficiency in the performance of commissioned tasks in crisis conditions (from the period of the implementation of the so-called anti-crisis shields aimed to mitigate the effects of restrictions related to the coronavirus pandemic), the Polish Social Insurance Institution has become a body performing a significant part of the tasks imposed by special legislation, especially when concerning assistance for the families of Ukrainian refugees.