Socioeconomic factors influencing household functioning in Third Intermediate Period (1070–664 BC) Egypt: A case study of Tell el-Retaba

Niniejsza rozprawa stanowi dogłębną analizę życia codziennego w osadzie Tell el-Retaba w Trzecim Okresie Przejściowym w Egipcie (1070–664 p.n.e.). Głównym celem pracy jest zbadanie struktur społecznych i ekonomicznych społeczności poprzez analizę wyposażenia gospodarstw domowych, instalacji, narzędzi, półproduktów oraz odpadów produkcyjnych. Badania skupiają się na mikroskali gospodarstwa domowego jako podstawowej jednostce społecznej i ekonomicznej, traktując je nie tylko jako strukturę fizyczną, ale także jako centrum współzależności wewnątrz osady. Analizując narzędzia i materiały wykorzystywane w codziennych czynnościach – takich jak gotowanie, tkanie czy magazynowanie nadwyżek żywności – praca ma na celu odtworzenie codziennych praktyk mieszkańców oraz zrozumienie szerszych dynamik społecznych i ekonomicznych osady. Badania koncentrują się na trzech głównych celach. Pierwszym celem jest identyfikacja funkcji przedmiotów codziennego użytku, zwłaszcza narzędzi, na podstawie analizy śladów użytkowania, a nie jedynie typologii czy materiału. To podejście ma kluczowe znaczenie dla rekonstrukcji działań, które miały miejsce w domach. Analizowane są narzędzia, instalacje oraz odpady produkcyjne, aby ustalić ich rolę w codziennych aktywnościach. Drugim celem jest stworzenie mapy obszarów aktywności wewnątrz gospodarstw domowych, identyfikując wskaźniki archeologiczne konkretnych działań. W pracy opracowano model teoretyczny, który ocenia wiarygodność tych wskaźników i pozwala na transparentne odtworzenie wzorców aktywności w poszczególnych gospodarstwach i większych obszarach osady. Model ten rozwiązuje problemy związane z procesami postdepozycyjnymi, które mogły wpłynąć na pierwotny kontekst tych materiałów. Trzecim celem jest zrozumienie relacji ekonomicznych i społecznych w ramach społeczności, koncentrując się na zarządzaniu zasobami, takimi jak zapasy żywności i odpady, oraz organizacji pracy. Analizując te aspekty w ramach poszczególnych domów i między nimi, praca bada, czy gospodarstwa funkcjonowały jako niezależne jednostki ekonomiczne, czy też były częścią szerszej sieci współzależnych domów. Badanie obejmuje także analizę obszarów i budynków wspólnie użytkowanych przez społeczność, aby określić strukturę osady. Ostatecznie analiza organizacji pracy pozwoli zrozumieć codzienne obowiązki mieszkańców i ustalić dominujące formy produkcji, a także poziom specjalizacji w wybranych rzemiosłach. Praca podzielona jest na dziewięć rozdziałów. Pierwszy rozdział wprowadza do tematu badań, prezentując główne problemy badawcze. Drugi rozdział nakreśla ramy teoretyczne i metodologiczne, skupiając się na podejściu mikroskalowym, przy czym kontekst historyczny pełni jedynie rolę odniesienia. Kolejne rozdziały dostarczają szczegółowej analizy tła historyczno-środowiskowego stanowiska Tell el-Retaba, szerszego kontekstu kulturowego starożytnego społeczeństwa egipskiego oraz techno-funkcjonalnej analizy artefaktów znalezionych w osadzie. Rozdziały V i VI zawierają szczegółową analizę narzędzi, w tym ich surowców, procesów produkcyjnych oraz śladów użytkowania, co prowadzi do funkcjonalnej klasyfikacji, pomocnej w zrozumieniu działań prowadzonych w gospodarstwach domowych. W rozdziale VII praca koncentruje się na identyfikacji obszarów aktywności wewnątrz osady, a rozdział VIII opisuje funkcjonowanie gospodarstw domowych z perspektywy ekonomicznej i społecznej, ze szczególnym uwzględnieniem zarządzania zasobami żywności, odpadami oraz organizacji pracy. Wyniki badań porównano z innymi egipskimi osadami z okresu faraońskiego, aby ocenić, czy zmieniająca się rzeczywistość polityczna Trzeciego Okresu Przejściowego miała wpływ na życie codzienne mieszkańców osady. Ostatni rozdział, IX, podsumowuje całą rozprawę i wskazuje kierunki dalszych badań.

This dissertation provides an in-depth analysis of everyday life in the settlement of Tell el-Retaba during Egypt’s Third Intermediate Period (1070–664 BCE). The main aim is to explore the social and economic structures of the community by studying household equipment, tools, semi-finished products, and production waste. The research focuses on the micro-level of the household as the fundamental social and economic unit, considering not just its physical structure but also the interdependencies within the settlement. By examining the tools and materials used in daily activities—such as cooking, weaving, and surplus storage—the study aims to reconstruct the daily practices of the inhabitants and gain insights into the wider social and economic dynamics of the settlement. The research is divided into three main objectives. The first objective is to identify the functions of household objects, particularly tools, based on use-wear analysis rather than just typology or material. This is crucial in reconstructing the activities that took place in the houses. Tools, installations, and production waste are analyzed to determine their role in everyday activities. The second objective is to map activity areas within the households by identifying archaeological indicators of specific activities. By evaluating the reliability of these indicators, the study creates a theoretical model that reconstructs activity patterns across households and larger settlement areas. This model addresses the challenges posed by post-depositional processes that may have displaced or altered the original context of these materials. The third objective seeks to understand the economic and social relations within the community, focusing on how resources such as food supplies and waste were managed and how work was organized. By analyzing these aspects within and between households, the study assesses whether the houses functioned as independent economic units or were part of a broader, interdependent network. This also includes a comparative analysis of Tell el-Retaba with other Egyptian settlements from the Pharaonic period to explore whether the political changes of the Third Intermediate Period affected everyday life in this provincial settlement. The dissertation is organised into nine chapters. The first chapter introduces the research, objectives, and key research issues. The second chapter outlines the theoretical framework and methodology, focusing on a microscale approach, while the historical context is used as a reference point. The subsequent chapters provide a detailed analysis of the site’s environmental and historical background, the broader cultural context of ancient Egyptian society, and the techno-functional analysis of artifacts found in the settlement. Chapters V and VI offer a comprehensive examination of tools, including their raw materials, production processes, and use-wear traces, leading to a functional classification that aids in understanding the activities that took place in the households. In Chapter VII, the study focuses on the identification of activity areas within the settlement, while Chapter VIII examines household functioning from an economic and social perspective, specifically looking at food supply management, waste management, and work organization. The research findings are compared with other Egyptian sites to assess the potential influence of the period’s changing political landscape on daily life. The final chapter, Chapter IX, summarizes the research and provides directions for future studies.