Rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków

Niniejsza rozprawa doktorska stanowi pogłębioną analizę ustroju rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków. W pracy przeanalizowano rozwój prawa małżeńskiego ze szczególnym uwzględnieniem umów związanych z zawarciem małżeństwa. W dysertacji zebrano poglądy przedstawicieli doktryny obrazujące niedoskonałości obowiązującej regulacji oraz zaproponowano zmiany ustawowe, które pozwoliłby na upowszechnienie w Polsce ustroju rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków. W rozprawie wiodącą metodą badawczą była analiza tekstu prawnego, którą objęto regulacje aktów normatywnych historycznych, obowiązujących, jak i projektowanych. Metoda analizy tekstu prawnego uzupełniona została m.in. o analizę dorobku naukowego zawartego w literaturze krajowej i zagranicznej oraz orzecznictwo sądów polskich i zagranicznych w zakresie niezbędnym dla realizacji celów badania. Do kompleksowego przedstawienia regulacji rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków, ukazaniu niedoskonałości redakcyjnych, systemowych i możliwych problemów interpretacyjnych oraz w celu zaproponowania nowych regulacji tego ustroju konieczne było wykorzystanie komparatystyki prawniczej. W pierwszym rozdziale omówiono przepisy oraz poglądy przedstawicieli doktryny dotyczące małżeńskich umów majątkowych. Rozdział ten stanowi w istocie punkt wyjścia do porównania ustroju rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków z innymi umowami majątkowymi oraz wprowadza konieczną siatkę pojęciową stosowaną w dalszej części pracy. Drugi rozdział stanowi próbę odnalezienia koncepcji wyrównania dorobków w rozwoju historycznych małżeńskich stosunków majątkowych i ma charakter wprowadzenia historycznego. W rozdziale trzecim i czwartym przedstawiono dobrze funkcjonujący i powszechnie stosowany ustrój ustawowy w Niemczech - Zugewinngemeinschaft oraz francuski ustrój umowny - la participation aux acquêts. W rozdziale piątym przedstawiono projekty unifikacji prawa małżeńskiego w Polsce po odzyskaniu niepodległości. Szósty rozdział został poświęcony znaczeniu pojęcia „dorobek” oraz szeroko przedstawia sposoby jego obliczania wskazując również problemy interpretacyjne. Przedmiotem siódmego rozdziału jest przedstawienie zawiłości prawnych występujących w dwóch sytuacjach: kiedy do wyrównania dorobków dochodzi z innych przyczyn niż śmierć małżonka i kiedy do wyrównania dorobków dochodzi w razie śmierci jednego małżonka. Ostatni rozdział zawiera wnioski de lege lata oraz postulaty de lege ferenda, które sprowadzają się do postulowania dokonania gruntownych zmian, aby wyeliminować pojawiające się w praktyce wątpliwości, które w obowiązującej redakcji przepisów nie zostały rozstrzygnięte i spowodowały, że ustrój rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków nie ma w zasadzie żadnego znaczenia praktycznego. W rozdziale tym przedstawiono i omówiono koncepcje zmian wraz ze wskazaniem treści proponowanych przepisów.

This doctoral dissertation constitutes the in-depth analysis of the regime of separate property with compensation for possessions gained. In the dissertation, there has been analysed the development of the marital law with particular consideration of the agreements related to concluding the marriage. In the dissertation, there have been collected the views of the doctrine’s representatives illustrating the inadequacies of the applicable regulations and there have been suggested statutory changes which would allow promulgating the regime of separate property with compensation for possessions gained in Poland. In the dissertation, the analysis of the legal text was the leading research method, covering the regulations of the historical, applicable and draft normative acts. The method of analysis of the legal text has been completed, among others, by the analysis of the academic achievements included in the national and foreign literature, as well as in the Polish and foreign courts’ judicial decisions within the scope required to execute the purposes of the research. It was necessary to use the comparative law to present the regulation of the regime of separate property with compensation for possessions gained in a complex way, to present the redaction and systemic inadequacies and the possible interpretation issues, as well as to suggest the new regulations of the regime. In the first chapter, there have been discussed the regulations and views of the representatives of doctrine regarding the marital property agreements. The chapter constitutes, in fact, the starting point to compare the regime of separate property with compensation for possessions gained with other property agreements and it introduces the necessary conceptual network applied in the further part of the dissertation. The second chapter constitutes the attempt to find the concept of compensation for possessions gained in the historical development of the marital property relations and it is of the nature of a historical introduction. In the third and fourth chapter, there has been presented well-functioning and commonly applied statutory regime in Germany - Zugewinngemeinschaft and the French contractual regime - la participation aux acquêts. In the fifth chapter, there have been presented the draft unifications of the marital law in Poland after regaining independence. The sixth chapter has been dedicated to the meaning of the term ‘possessions gained’ and it presents broadly the ways of its calculation, indicating also the interpretation issues. The subject of the seventh chapter is to present the legal complexities existing in two situations: when the compensation for possessions gained is due to reasons other than a spouse’s death and when the compensation for possessions gained is due to one spouse’s death. The last chapter includes the conclusions de lege lata and the postulates de lege ferenda, which come down to postulating fundamental changes in order to eliminate the doubts occurring in practice, which in the applicable redaction of regulations, have not been considered and due to which the regime of separate property with compensation for possessions gained is, principally, of no practical meaning. In this chapter there have been presented and discussed the concepts of changes with an indication of the content of the suggested regulations.