Znaczenie uniwersytetów dla dzieci Studium innowacji edukacyjnej

Uniwersytety dla dzieci to innowacyjne formy edukacji, która stanowi fenomenem pedagogiczny. Na rozwój uniwersytetów dla dzieci wpłynęły liczne procesy społeczne, historyczne oraz kulturowe. Na różnych etapach uniwersyteckie nauczanie dzieci wyglądało inaczej, a losy tej innowacji nie zawsze miały charakter długoterminowy. W części pierwszej pt. Pojęcia – historia – przekształcenia wychodzę od próby ujęcia rozumienia znaczenia samego uniwersytetu, by potem przejść do rozumienia samych uniwersytetów dla dzieci. Przywołuje perspektywy postrzegania przemian, które zachodziły na uczelniach wyższych. Ukazuje współczesne wyzwania (tj. neoliberalizm). Następnie przywołuję moment dziejowy, w którym narodziła się idea uniwersytetów dla dzieci – innowacyjną metodę pedagogiczną Marii Skłodowskiej-Curie o nazwie „Spółdzielnia”. Opisuję rozwój tej pierwotnej idei oraz przyczyny jej rozpadu. W dalszej kolejności wyszczególniam szereg procesów, które doprowadziły do ponownego rozkwitu uniwersytetów dla dzieci. Omawiam ich współczesny obraz, który nie jest już pojedynczą ideą, ale spectrum uniwersyteckich działań skierowanych do dzieci. Część drugą pt. Badania w działaniu: w stronę praktyki edukacyjnej poświęciłam dociekaniom w kontekście innowacji edukacyjnych, dotyczących uniwersytetów dla dzieci. W tym celu stosuję metodę action research, opartą na praktycznym uczestnictwie oraz teoretycznej refleksji. Szeroko analizuję dwa studium przypadków, których byłam czynnym uczestnikiem: Akademię Sztuki Myślenia oraz Polską Akademię Dzieci na Uniwersytecie Warszawskim. W części trzeciej pt. Ujęcie krytyczne – wyzwania podejmuję refleksję nad sytuacją uniwersytetów dla dzieci we współczesnej, przeformułowanej kulturze. Skupiłam się na perspektywie antropologicznej, wykorzystując metafory: mody; domu towarowego; Dziecka Zarządzanego; widowiska. Podnoszę problem odpowiedzialności uniwersyteckiej za dziecko jako studenta w aspektach wychowawczym oraz dydaktycznym. Wywód wzbogacam o dydaktykę wystąpień małych wykładowców, aktywność studentów powstałą na prowadzonych przeze mnie konwersatoriach, która w sposób innowacyjny wprowadziła dorosłych studentów pedagogiki w przestrzeń uniwersytetów dla dzieci. Kończąc dochodzę do konkluzji, że uniwersytety dla dzieci zajmują ważne miejsce we współczesnym nauczaniu akademickim. Uczą dzieci świadomego odbioru kultury naukowej, współdziałania, tworzenia ducha universitas. Pobudzają w dziecku wewnętrzną motywację do stawiania pytań oraz krytycznego poszukiwania odpowiedzi na wzór naukowo-badawczy przy równoczesnym rozwijaniu pasji i budowaniu wspólnoty uczącej się. Jako rekomendację do dalszych badań wskazuję budowanie celów długofalowych, opartych na świadomym wzmacnianiu powagi uczelni wyższych, przebijających mocą oddziaływania związane z masowością czy konsumpcjonizmem.

Universities for children (UFCs) represent special phenomena between educational innovations. Their current condition is originated in various social, historical and cultural factors. History of UFCs consists of a plethora of approaches to teaching which sometimes were in interest of educators for relatively short time. In the first part of my thesis “Concepts – history – transformations” I discuss the significance of the term university and then I explore the meaning of UFC. I refer to select changes in tertiary education and recognize some threats that come from the neoliberal standpoint in pedagogy. Then I present a history of universities for children with special emphasis on the Maria Skłodowska-Curie’ idea of “Cooperative” and on explanation why the idea declined. Finally in this part of my dissertation I show the reasons for recovering of the idea of UFC and for eventual its success. The second part oscillates around the idea of action research. Particularly, I discuss two projects that I participated in and which pertain to the idea of UFCs: “The Polish Academy for Children” at the University of Warsaw and “Academy for Arts of Thinking”. The third part of the dissertation consists of my analyses and interpretations undertaken from the anthropological perspective. Among the concepts and metaphors I discuss readers can find fashion, fashion house, ‘Governed Child’, and performance. I conclude with some special insights into the history and condition of universities for children. The UFCs support students in learning what the scientific culture means, what is cooperation and finally how to build the atmosphere of universitas. The UFCs inspire children to pose philosophical, that is, really reflective questions as well to interact with others and build together a community of inquiry.