Praca doktorska
Licencja
Korzystanie z tego materiału możliwe jest zgodnie z właściwymi przepisami o dozwolonym użytku lub o innych wyjątkach przewidzianych w przepisach prawa. Korzystanie w szerszym zakresie wymaga uzyskania zgody uprawnionego.Dzieło literackie Cypriana Norwida w perspektywie parnasizmu francuskiego
| dc.abstract.pl | Celem dysertacji było wykazanie, że parnasizm stanowi tradycję, która w sposób znaczący zaważyła na poetyce Norwidowego wiersza. Rozpatrywanie dojrzałej twórczości Cypriana Norwida bez uwzględnienia kontekstu kultury francuskiej staje się niepełne i niewystarczające, jeśli chcemy mówić o historycznoliterackiej wartości i rzeczywistej oryginalności dzieła artystycznego polskiego poety. Badania zwracały uwagę na związki autora Vade-mecum z kulturą anglosaską włoską czy niemiecką Częstokroć pomijano natomiast związki autora Jeszcze Francja nie zginęła z kulturą francuską, mimo że to nad Sekwaną spędził Cyprian Norwid ogromną część swego życia. Zasadą konstrukcji dysertacji była szeroko rozumiana chronologia. Pierwsza jej część dotyczy tradycji, z jakiej czerpali parnasiści francuscy oraz autor Kleopatry i Cezara. Główną inspiracją parnasistów był antyk. Kwestia antyku od początku zajmowała także Cypriana Norwida i stale towarzyszyła mu w refleksjach zarówno stricte osobistych (por np. Vendôme), jak też w rozważaniach „ogólnoludzkich”. Nie mniejsze znaczenie ma dziedzictwo antyku, gdy poeta podejmował zagadnienia narodowej historii Z parnasistami francuskimi łączyło Norwida podobne traktowanie antycznych źródeł oraz zachowanie klimatu starożytności w dziełach. Tworzyli oni sztukę autonomiczną (czasem hieroglificzną) i wolną od jakiejkolwiek wpływów politycznych. Dla polskiego poety, doświadczonego przez klęskę ruchów narodowo-wyzwoleńczych, brak niepodległości politycznej, cenzurę oraz później niezrozumienie przez odbiorców, postulat sztuki niezależnej, sztuki jako wartości ponadczasowej, docenionej dopiero przez „późnego wnuka”, stanowił jedyną możliwą drogę rzeczywistego rozwoju artystycznego. Następne rozdziały zostały poświęcone teorii i praktyce parnasizmu. Kolejno są przedstawione wspólne cechy dla twórczości Norwida i parnasistów: samowystarczalność sztuki, autonomiczność sztuki względem twórcy, Boska proweniencja sztuki, idea jedności obrazu i słowa Sztuka w ujęciu Norwida i parnasistów francuskich była wartością samą w sobie, istniała niezależnie od artysty, oczekiwań odbiorców, momentu historycznego. Stanowiła odbicie tego, co idealne, jedną z postaci idealnego piękna, wzbogacającego duszę człowieka. Dla parnasistów francuskich sztuka stawała się najwyższą doskonałością i celem poznawczym. Takie ujęcie boskiej proweniencji sztuki wywodziło się z antyku i nawiązywało do samej nazwy parnasistów, do Parnasu. Synteza sztuk obecna w dziele parnasistów francuskich i Norwida także miała swoje tradycje antyczne. Była ona stosowana jako zasada, która umożliwia uchwycenie istoty idealnego piękna pod różnymi postaciami, obiektywnej idei, przejawiającej wielorakie formy. Bliskie wymienionym twórcom okazuje się pojęcie nauki jako narzędzia, za pomocą którego możliwe było obiektywne i precyzyjne ujmowanie zjawisk. Stawała się ona dla parnasistów, jak pisał Leconte de Lisle, główny adept naukowości wśród parnasistów, orężem w walce ze zmiennością świata. Nauka wnosiła także wymiar uniwersalności do ich dzieł. Pozwalała odnaleźć stałość w zmienności i zatrzymanie w pędzie ówczesnego świata Kluczem do rozumienia i przedstawiania świata była harmonia, czyli w tym ujęciu równowaga ściśle łącząca się ze stylem naukowym. Harmonia stanowiła synonim równowagi i dystansu wobec zmieniającej się rzeczywistości, a także narzędzie niezbędne do precyzyjnego i pełnego wyrażania prawdy o świecie. Harmonia nie była więc tylko i wyłącznie postrzegana przez parnasistów jako środek gwarantujący piękno estetyczne dzieła, lecz wiązała się z potrzebą wykreowania usystematyzowanego przekazu. Służyła ona także do wytworzenia kontrastu, gdyż z pozoru uporządkowane i przepełnione pięknem formalnym utwory kryły złożoną, wyrafinowaną, niekiedy brutalną prawdę o rzeczywistości. Forma jako składnik języka poetyckiego miała dla parnasistów francuskich, jak i dla Norwida bardzo duże znaczenie. Stanowiła o jakości przekazu i o jego wyrazistości. Rym na przykład był bowiem nie tylko środkiem stylistycznym, ornamentem brzmieniowym, lecz integralną częścią filozofii dzieła. Rym funkcjonował w tej poetyce również jako odsyłacz zawierający w sobie sugestię wielu znaczeń i wzbogacający poetycki przekaz. Podobnie, poezja parnasistów, odwołując się do rymu, nie przejawiała sie się jedynie w pięknych formach, lecz stosowała rym jako słowo magiczne, które pozostawia przed odbiorcą wiele otwartych drzwi. To właśnie było istotą poezji parnasistów i Norwida – kondensacja treści w pięknej formie, by pobudzić czytelnika do refleksji, uczynić poezję środkiem do aktywnego obcowania ze sztuką. Forma była sama w sobie nową treścią, postrzeganą na równi z przekazem słownym. Zawierała wskazówki dla odbiorcy poprzez rym, odpowiednie rozmieszczenie akcentów znaczeniowych, znaki graficzne, przyznając mu rolę aktywną w odczytaniu dzieła, podobnie, jak miało to miejsce w późniejszych epokach aż do czasów obecnych. Następnie staram się wykazać, że postulat „Sztuka dla sztuki” nie był hasłem kreacji artystycznej nakierowanej na samą siebie, a pozbawiony kontekstu społeczno-historycznego, stawał się już wtedy niezrozumiały i źle interpretowany. Poezja nastawiona na przekazywanie wartości, idei estetyczno-moralnych pełniła niezwykle istotną rolę w programie artystycznym omawianej przeze mnie grupy twórców. Jej zadaniem było kształtowanie moralności jednostki przez ukazywanie fałszu i hipokryzji ludzkich dążeń. Ostatnia część dysertacji to świadectwa epoki. Dotyczy ona odwołań do czasów, w jakich żyli parnasiści. Przekazywali oni obraz rzeczywistości, ukrywając się pod postacią flâneura, eseisty czy antycznego narratora, by dać świadectwo kulturze ich współczesności. Podróż do przeszłości, do innej przestrzeni geograficznej stawała się pretekstem do wypowiadania, tak ważnej dla Norwida, prawdy o świecie. Poetyckie obrazy „malarza życia”, przedstawiające określone sceny codzienne lub, jeśli tak można powiedzieć, „codzienno-antyczneˮ mają zawsze głębsze, często niewypowiedziane znaczenie. Podróż jest więc utożsamiana z wędrówką przez życie (a śmierć stanowi jej zakończenie). Dla Norwida motyw wędrówki łączył się dodatkowo z przyjęciem postawy pielgrzyma, a więc miał wymiar religijny i nawiązywał bezpośrednio do tradycji biblijnej, w której życie oznaczało wieczne pielgrzymowanie na ziemi. The aim of my dissertation was to elucidate both the traditional impact and the influence that Parnassianism had on Cyprian Norwid’s poetry. Indeed, the unorthodox style of his literary works is inseparable from the French cultural context of that time as well as its compelling historical preponderance and originality whereof we discuss, not least the hints of English, Italian and German culture in relation to the Vade-mecum’s author. Moreover, even though he spent much time in Napoleon’s home-country, his intent to enlighten the presence of French culture in his literary work Jeszcze Francja nie zginęła was often overlooked. Another premise I had in editing my insight was to shed light on the chronology of his works and, to begin with it, primarily, whilst reading Kleopatra i Cezar, it is marvelous to appreciate how good it references to the French amateurs, partisans and to himself alike, all of whom shared a particular attraction to and tried to emulate the French movement’s style, notwithstanding that it always was the lust for antiquity which fueled their true inspiration. This very issue existed, though latent, in Norwid’s covert as well as overt reflections (for instance, Vendome). Likewise, similar relevance can be attributed to the antique canon, thence the Polish poet’s concern for national history emerged. In addition to that, it is by skimming the French Parnassians’ scripts that Norwid acknowledged the relationship between the treatment of ancient sources and the preservation of unperturbed similar register amongst the literary works. These individuals did indeed give rise to a new art (oft hieroglyphic) and devoid of any political paroxysm. Yet to Norwid, aggrieved by the defeat from the side of nationalistic movements, marred by the sheer incomprehension of his literary style, and by meddling of the trendy political power contributing to widening his unmet purpose, „late grandson” represented the only viable way to gain acknowledgement for his workings. Next, by looking into the theoretical and practical motif of Parnassianism, we can draw common features from both Norwid and other like-partisans: the conviction of art’s self-sufficiency, art’s autonomy in perspective of the Creator, art’s divine provenance and the idea of image-cum-word bond. Paradoxically, to Norwid and French Parnassians alike art was wealth in itself and, thus, did not need any warrant from either artists or customers’ needs, oft led by momentous trends. Art was more than just that; it was a reflection of what is desirable, what beauty is all about and all that enriches a person’s soul. Art was to Norwid’s French peers, actually, the embodiment of perfect completion and cognitive wholesomeness whereupon they rooted art’s divine provenance to antiquity, of which the Parnassus mount served as inkling to Apollo. The genre used by both the Polish author and his French Parnassian peers highlights the transcendental importance of old tradition in art and the capacity of beauty essence in its various forms and unadulterated multiple derivations. More hints of Cyprian Norwid’s cunning and avant-garde style amongst other short-listed writers of his time can be retrieved by perusing his Count of Lisle oeuvre, wherein he references to the role of good instruction and science as a means to stave off the insecurity and instability enacted in a world of flippant psychological boundaries and the need of harmony as opposed to the divisiveness now becoming ever more widespread in the society as a whole and as a key to assert the art’s candour, too. Harmony was not merely seen by these partisans as a genuine composite of aesthetics widening the content of the works. It also stressed their commitment to effectively communicating the works’ significance. It served as foil in that, even though Krylya had plenty of orderly formal bearings asserting beauty as the main object, the brutality of reality often transpired. In fact, the use of rhyme as genre in poetical language had great importance to French Parnassians and Cyprian Norwid; it did indeed, from a philosophical perspective, convey communicative quality and clarity to the literary works thereby portraying a wide range of suggestions conducive to the texts’ meaning. Similarly, by analyzing the writing style amongst Parnassian poetical texts, rhyme is not only referred to as a catalyst of effulgent oeuvre. It leaves the reader ravenous, too. This magnetism acted as a trigger to instill interest in the reflexive reading of that particular genre – essence of the Parnassians’ and Norwid’s literary works – as regards to its input on the content’s relationship with art. Besides, the importance of the verbal message and genre in his literary works was de facto equivalent, as it emerges from Cyprian Norwid’s poetry’s canon concerning his use of semantics, rhyme and scripts ever since he pursued his research of the perfect literary-style. More careful attention should be paid, too, to Cyprian Norwid’s „Art for art's sake” and, particularly so, if we are to address the flawed principle of denying his genuine interest in art in itself as well as refuting the intent to dissuade his pupils from ackwnowledging the difficult customary social context in which the Polish author chased his aim, holding off the incomprehension and misunderstanding he suffered from normal people. Furthermore, by consulting the artistic programme of other active Parnassian peers, it is undeniable that, on one hand, the accurate portrayal of value, premise, aesthetics and morality in the literary works of the Polish author functions as the pillar of his genre, while on the other, it denounces the deceptive and hypocritical nature of human aspirations. Last, though not least, we will try to fathom Cyprian Norwid’s as well as his peers’ boundless literary genres in relation to the consensus that Parnassianism applied thereto. The evidence suggests the disguise of reality as flaneur, expectant of the ancient narrative and essayist’s writing-style, all of which conveys to it an everlasting transcendence. Norwid’s need to find inspiration in past geographical contexts and other similar historical trends of former times, originates from his desire to speak the truth about the world and that is particularly noticeable by glancing at the portraits of poetic images concerning the Polish author, wherein nostalgia for retrograde life-style contributes to the vastness of latent interpretations attributable to Cyprian Norwid’s workings, for whom life is no more and no less than a journey with death constituting its final destination, though, not the end. Other than that, amongst his literary works, similarities between life and therefore – biblical morale - transpire thereby evincing the author’s strong appreciation of religious dimension, that which groups all of the human kind as brethren along the pilgrimage of life. |
| dc.affiliation.department | Wydział Polonistyki |
| dc.contributor.author | Krasuska, Anna |
| dc.date.accessioned | 2018-04-04T14:36:42Z |
| dc.date.available | 2018-04-04T14:36:42Z |
| dc.date.defence | 2018-05-08 |
| dc.date.issued | 2018-04-04 |
| dc.description.additional | Link archiwalny https://depotuw.ceon.pl/handle/item/2581 |
| dc.description.promoter | Rzońca, Wiesław |
| dc.description.promoter | Rzońca, Wiesław |
| dc.identifier.uri | https://repozytorium.uw.edu.pl//handle/item/2581 |
| dc.language.iso | pl |
| dc.rights | FairUse |
| dc.subject.pl | literary journey |
| dc.subject.pl | harmony |
| dc.subject.pl | ekphrasis |
| dc.subject.pl | poem-picture |
| dc.subject.pl | parnassianism |
| dc.subject.pl | rhyme |
| dc.subject.pl | antiquity |
| dc.subject.pl | autonomiczność sztuki |
| dc.subject.pl | podróż literacka |
| dc.subject.pl | harmonia |
| dc.subject.pl | ekfraza |
| dc.subject.pl | wiersz-obraz |
| dc.subject.pl | parnasizm |
| dc.subject.pl | rym |
| dc.subject.pl | antyk |
| dc.title | Dzieło literackie Cypriana Norwida w perspektywie parnasizmu francuskiego |
| dc.type | DoctoralThesis |
| dspace.entity.type | Publication |