Występowanie jemioły pospolitej (Viscum album L.) w centralnej części Warszawy oraz percepcja społeczna gatunku

Praca ma charakter poznawczo-przeglądowy i dotyczy jemioły pospolitej, zimozielonego półpasożyta drzew i krzewów. Celem pracy było rozpoznanie aktualnego stanu rozprzestrzenienia jemioły pospolitej w centralnej części Warszawy, a także zbadanie percepcji społecznej tego gatunku. W toku badań terenowych przeanalizowano aktualną obfitość oraz strukturę wiekową jemioły, określono preferencje badanej populacji lokalnej względem żywicieli i względem typów otoczenia. Badania terenowe przeprowadzono na obszarze ok. 13 km2. Zinwentaryzowano 573 żywicieli jemioły pospolitej, należących do 17 taksonów. Szczegółowo opisano 1328 okazy jemioły pospolitej na 307 żywicielach. Jemioła częściej i obficiej występowała na gatunkach obcych niż rodzimych. Do najobficiej atakowanych gatunków należały: Acer saccharinum oraz Populus x canadensis. Zaobserwowano również jednego, nie odnotowywanego wcześniej na terenie stolicy, żywiciela: Quercus rubra. Rozmieszczenie jemioły było nierównomierne. Najwięcej zaatakowanych drzew i krzewów odnotowano przy ciągach komunikacyjnych oraz w zabudowie wysokiej. Obecność półpasożyta była znikoma w parkach miejskich. Populacja lokalna jemioły znajduje się w fazie wzrostu. W odniesieniu do sytuacji sprzed 20 lat, zaobserwowano tendencję do ekspansji jemioły pospolitej na nowe okazy drzew i zwiększone masowe ich zasiedlenia, mimo utrzymania stałej średniej liczebności w przeliczeniu na jednego żywiciela dla żywicieli atakowanych niemasowo. Ogólna pula gatunków atakowanych najczęściej (Acer saccharinum, Populus x canadensis, Betula pendula, Populus simonii, Robinia pseudacacia) nie uległa znaczącej zmianie. Dominacja Acer saccharinum jest jednak słabiej zaznaczona. Zaznacza się natomiast wzrost udziału żywicieli z rodzaju Malus. Interpretacja porównawcza aktualnych i archiwalnych wyników badań terenowych musi jednak uwzględniać ryzyka wynikające z odmiennych powierzchniowo terenów badań. W badaniu ankietowym, respondenci wykazali umiejętność rozpoznawania jemioły pospolitej, dobrą wiedzę ogólną na temat biologii i ekologii gatunku oraz jego roli w kulturze. Najwięcej trudności nastręczały pytania dotyczące właściwości medycznych półpasożyta oraz możliwości jego występowania na drzewach iglastych. Znaczna część respondentów uważa, że jemioła zagraża drzewom i krzewom, jednak większość ankietowanych opowiada się za takim zarządzaniem populacją półpasożyta, gdzie usuwa się go dopiero gdy stanowi wyraźne zagrożenie dla żywiciela. Znaczny odsetek ankietowanych dostrzega ekosystemową rolę jemioły oraz jej rolę w kulturze. Wyniki ankiety w zakresie oceny zdjęć jemioły w siedliskach o różnym stopniu przekształcenia mogą wskazywać na większą akceptację obfitej obecności jemioły na terenach pozamiejskich niż silnie zurbanizowanych. Większość uczestników ankiety, żyjących w stolicy ponad 20 lat wskazuje, że obserwowana obfitość jemioły zwiększyła się, co jest zbieżne z tendencją uzyskaną w wyniku przeprowadzonych badań terenowych.

This is a cognitive and review analysis of concerns the common mistletoe, an evergreen hemiparasite of trees and shrubs. The aim of the study was to assess the current state of distribution of common mistletoe in the central part of Warsaw, as well as to investigate public perception of this species. During the field research, the current abundance and age structure of mistletoe were analysed, and the preferences of the studied local population with respect to hosts and types of environments were determined. The field research was conducted over an area of approximately 13 km². A total of 573 mistletoe hosts, belonging to 17 taxa, were inventoried. A detailed description was provided for 1,322 mistletoe specimens on 307 hosts. Mistletoe was more frequently and abundantly found on non-native species than on native ones. The most heavily infested species included Acer saccharinum and Populus x canadensis. Additionally, a host not previously recorded in the capital, Quercus rubra, was observed. The distribution of mistletoe was uneven. The highest number of infested trees and shrubs was recorded along transport routes and in high-density urban areas. The presence of the hemiparasite was rare in city parks. The local mistletoe population is in a growth phase. Compared to the situation 20 years ago, there is a noticeable trend towards the expansion of common mistletoe to new tree specimens and an increase in their mass infestation, despite maintaining a constant average number per host for non-massively attacked hosts. The overall pool of the most frequently attacked species (Acer saccharinum, Populus x canadensis, Betula pendula, Populus simonii, Robinia pseudacacia) has not significantly changed. However, the dominance of Acer saccharinum is less pronounced. An increase in the proportion of hosts from the Malus genus is also noted. A comparative interpretation of current and archival field research results must, however, take into account the risks arising from different areas being studied. In the survey, respondents demonstrated the ability to recognise common mistletoe and a good general knowledge of the biology and ecology of the species and its role in culture. The most challenging questions concerned the medical properties of the hemiparasite and its potential occurrence on coniferous trees. A significant portion of respondents believe that mistletoe poses a threat to trees and shrubs, yet most support managing the hemiparasite population by only removing it when it poses a clear threat to the host. A considerable percentage of respondents recognise the ecological role of mistletoe and its cultural significance. The survey results regarding the evaluation of mistletoe images in habitats with varying degrees of transformation may indicate greater acceptance of abundant mistletoe presence in non-urban areas compared to heavily urbanised ones. The majority of survey participants, who have lived in the capital for over 20 years, indicated that the observed abundance of mistletoe has increased, which aligns with the trend observed in the field research findings.