Prawne uwarunkowania finansowania przez spółkę akcyjną nabycia lub objęcia emitowanych przez nią akcji (financial assistance)

Ograniczenia w finansowaniu przez spółkę akcyjną nabywania oraz obejmowania emitowanych przez nią akcji, zarówno na gruncie europejskim jak i polskim okazały się wyjątkowo trudne w zastosowaniu, efektywnie ograniczając bądź uniemożliwiając szereg operacji gospodarczych, które mogłyby mieć pozytywny wpływ na rozwój gospodarki. Przedmiotowa praca powstała z potrzeby dogłębnego zrozumienia mechanizmu kształtowanego przez art. 345 Kodeksu spółek handlowych (k.s.h.), które mogłoby przyczynić się do zwiększenia przejrzystości jego prawidłowej wykładni, a jednocześnie ułatwienia jego stosowania w praktyce. Mając na uwadze falę krytyki, którą odnotować można było w literaturze europejskiej (w tym polskiej) na gruncie różnych odsłon przepisów regulujących finansowanie przez spółki nabywania i obejmowania emitowanych przez nie akcji, oraz skalę przeprowadzanych na rynkach europejskich wykupów lewarowanych, których wczesna forma była pierwotną przyczyną wprowadzenia ich przepisów (przynajmniej w angielskim porządku prawnym), celem badawczym pracy była również weryfikacja zasadności utrzymywania przedmiotowych ograniczeń w polskim Wprowadzenie do kodeksu zakazu dokonywania takich czynności przez spółki akcyjne wynikało przede wszystkim z konieczności dostosowania polskiego prawa handlowego do acquis communitaire, a w szczególności art. 23 Dyrektywy Rady 77/91/EWG z dnia 13 grudnia 1976 r. Stąd pierwsza część studium poświęcona została genezie ograniczeń w finansowaniu przez spółki nabycia lub objęcia emitowanych przez nią akcji, w tym w prawie angielskim, w którym regulacji tej została poświęcona największa uwaga pośród europejskich porządków prawnych (Rozdział 1), pracom nad wprowadzeniem przedmiotowych ograniczeń do dyrektywy (Rozdział 2) oraz procesowi legislacyjnemu, który doprowadził do obowiązywania art. 345 k.s.h. w obecnym kształcie (Rozdział 3). Zebrane na pierwszym etapie prac wnioski zostały wykorzystane w części drugiej studium, w której podjęto próbę wykładni art. 345 k.s.h. W pierwszej kolejności podsumowano cele regulacji na gruncie prawa polskiego oraz motywów towarzyszących przyjęciu regulacji unijnej (Rozdział 4) oraz specyficzne aspekty wykładni tego przepisu, w tym obowiązek stosowania wykładni proeuropejskiej (Rozdział 5). Następnie przeprowadzone zostały rozważania na temat zakresu stosowania przepisu, na które złożyła się analiza użytego w nim pojęcia „nabycia lub objęcia akcji” jako zdarzenia z którym powiązane są czynności objęte zakresem badania, podsumowanie poglądów wyrażanych dotychczas w polskiej doktrynie odnośnie pojęcia „finansowania” przez spółkę nabycia lub objęcia akcji, oraz własna propozycja jego interpretacji (Rozdział 6). W celu zobrazowania proponowanych tez w kolejnym rozdziale przeanalizowane zostały ustawowe przykłady „finansowania” (pożyczka, udzielenie zabezpieczenia oraz zaliczkowa wypłata), jak również czynności często rozpatrywane w praktyce z perspektywy kwalifikacji jako „finansowanie nabycia lub objęcia akcji”, takie jak połączenia i przekształcenia spółek, zawieranie umów związanych z emisją akcji (umowy o ofertę publiczną oraz umowy subemisyjne), wypłata dywidendy, obniżenie kapitału, umorzenie akcji, cash pooling oraz hedging (Rozdział 7). Na zakończenie drugiej części omówione zostały wymogi, które muszą spełnić czynności zakwalifikowane jako „finansowanie nabycia lub objęcia akcji” (Rozdział 8), wyjątki od generalnego obowiązku spełnienia wszystkich wymogów (Rozdział 9) oraz sankcje za naruszenie wymogów opisanych w art. 345 k.s.h. (Rozdział 10).W trzeciej części pracy zawarta została ocena regulacji na gruncie polskiego prawa, w szczególności wynik rozważań nad zasadnością utrzymywania przedmiotowych ograniczeń w polskim systemie prawnym (Rozdział 11) oraz sformułowane zostały wnioski de lege ferenda (Rozdział 12).

The restrictions on a joint-stock company financing an acquisition of or subscription for shares issued by such company, in the European as well as the Polish legal environment, has proven to be exceptionally difficult to apply in practice, effectively limiting or preventing a number of business transactions, which could have had a positive impact on the economy. This publication is a result of the necessity to gain a deeper understanding of the mechanism created by Article 345 of the Polish Commercial Companies Code (the PCCC), which could contribute to increasing the clarity of the correct interpretation of this mechanism, and at the same time facilitate its application in practice. Having in mind the level of criticism observed in European (including Polish) literature of the various forms of regulating the financing by a company of the acquisition of and subscription for such company’s shares, and the number of leveraged buyouts conducted on European markets, while the early form of such transaction was the primary reason for the introduction of these laws (at least in English legal system), the research objective of the study was also to consider whether these restrictions should be maintained in Polish law.The introduction of a prohibition on conducting such transactions by joint-stock companies was primarily a result of the alignment of the Polish commercial law to the acquis communitaire, in particular Article 23 of the Second Council Directive 77/91/EEC of 13 December 1976. Therefore, the first part of the study covers the genesis of the restrictions on a company financing an acquisition of or subscription for shares issued by such company, in particular in English law, which out of all European legal systems focuses the most on this regulation (Ch. 1), the introduction of these restrictions into the Second Directive (Ch. 2) and the legislative process which resulted in the enactment of Article 345 of the PCCC in its present form (Ch. 3). The conclusions made at the first stage of the analysis were used in the second part of the study, which attempts to interpret Article 345 of the PCCC. First, the study summarizes the objectives of the regulation in Polish law and the motives for introducing the EU regulation (Ch. 4) and the idiosyncratic rules for interpreting this regulation, in particular the obligation to apply an EU conforming interpretation (Chapter 5). The study then focuses on an analysis of the scope of the regulation’s application, comprising an analysis of the “acquisition of or subscription for shares” as the event triggering the need to consider transactions relating thereto from the perspective of the regulation, a summary of the Polish doctrine views on the scope of the notion of a company “financing” an acquisition of or subscription for shares, and the author’s proposal for interpretation (Ch. 6). In order to illustrate the hypotheses put forward, the next chapter discusses statutory examples of “financing” (loan, security, advance payment), as well as transactions frequently considered from the perspective of whether or not they qualify as “financing of an acquisition of or subscription for shares”, such as mergers and transformations of companies, entering into agreements concerning an issue of shares (public offering, underwriting agreements), payment of dividend, decrease of share capital, share redemption, cash pooling and hedging (Ch. 7). In the conclusion of the second part, the study focuses on the requirements which have to be met by transactions qualified as “financing of an acquisition of or subscription for shares” (Ch. 8), exceptions to the obligation to comply with all requirements (Ch. 9) and sanctions for infringement of Article 345 of PCCC (Ch. 10).The third part of the study covers an assessment of the regulation, in particular the conclusions on rationality of maintaining the restrictions in question in Polish legal system (Ch. 11) and de lege ferenda motions (Ch. 12).