Dokument multimedialny
Brak miniatury
Pliki
Koperty i pieczęcie z XVIII-XIX w..mp416.84 MB
Licencja
CC-BY-NC-SACC-BY-NC-SA - Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Na tych samych warunkach
 

Mamy to w BUW. Koperty i pieczęcie z XVIII-XIX w.

Uproszczony widok
dc.abstract.plO czym mówią puste koperty z korespondencji XVIII–XIX w.? W zbiorach rękopiśmiennych BUW znajdują się liczne przykłady korespondencji z XVIII–XX w. Pomiędzy listami spotyka się puste koperty pocztowe listów prywatnych i urzędowych. Tradycja wymiany listów zapakowanych w koperty pojawiła się w Rzeczy Pospolitej Obojga Narodów jeszcze w XVII w. Dowodem są nie tylko zachowane artefakty, ale i przedstawienia ikonograficzne z epoki: na portrecie wojewody ruskiego Marka Matczyńskiego († 1697), na stoliku obok jego postaci, dobrze widać cały sprzęt do pisania, przygotowania kopert i zapieczętowania listów. Pewna ilość opieczętowanych, ale obecnie pustych kopert z XVIII–XIX w., pochodzących z byłych terenów zarówno Królestwa Polskiego, jak i Wielkiego Księstwa Litewskiego znajduje się w zbiorach Gabinetu Rękopisów BUW pod sygnaturą inw. 260. Na pierwszy rzut oka mają one nikłą wartość informacyjną, w związku z czym zazwyczaj nie przyciągają uwagi bibliotekarzy czy badaczy. Krótka informacja podana na kopercie czasem nie przekazuje nic więcej, niż adres przesyłki i nazwisko adresata. Czy jesteśmy zatem w stanie poszerzyć komunikat takiego specyficznego źródła? Żeby odpowiedzieć na to pytanie warto przyjrzeć się pieczęciom, którymi dawniej pieczętowano koperty. Zachowane na kopertach pieczęcie, których głównym elementem graficznym był herb nadawcy, niosą ze sobą ogromną wartość informacyjną o autorze listu. Połączenie informacji niesionej przez pieczęć oraz zapiski pozwala na dokładną identyfikację osób związanych ze sobą wymianą korespondencji. Zakończona sukcesem identyfikacja pozwala połączyć ze zidentyfikowanymi osobami inne dokumenty, należące do tego samego zbioru a to z kolei nakreśla czytelnikowi szersze horyzonty badawcze i prowadzi go do uzyskania pełnowartościowej narracji historycznej. Jako ilustrację opisanego procesu prezentujemy pustą kopertę pocztową prywatnego listu do niejakiego Pana Zadarnowskiego ze wspomnianej wyżej jednostki pochodzącej z archiwum rodziny Ogińskich. In dorso tej koperty zapisano datę i krótkie streszczenie nieistniejącego dziś listu: „1765. 15. Junii. Summę odsyła, o oddanie obligów upomina się, o poczekanie za rok przeszły prowizji prosi” co w tłumaczeniu na współczesny język polski oznacza: 15 czerwca 1765. Oddaje pożyczoną kwotę, prosi o odesłanie pokwitowania udzielenia pożyczki i przesunięcie terminu zapłaty procentu od długu. Wskazanie urzędu adresata w adresie ułatwia jego identyfikację. Był nim Antoni Ratołd Zadarnowski, chorąży petyhorski, miecznik brzeski w latach 1765–1770, zmarły przed 28 maja 1771 r. A kim był autor tego listu? Wskazuje go jego pieczęć, którą jest zapieczętowana opisywana koperta. Na tejże pieczęci, wyciśniętej na czerwonym laku, widzimy herb własny książąt Ogińskich – „Oginiec”. Herb z pieczęci należał do znanej w tych czasach postaci należącej do zasłużonego dla Rzeczy Pospolitej rodu: kniazia Michała Kazimierza Ogińskiego, wojewody wileńskiego w l. 1764–1768, a w l. 1768–1793 – hetmana wielkiego Wielkiego Księstwa Litewskiego. A więc zaginiony list był napisany przez kniazia Michała Kazimierza Ogińskiego i skierowany do Pana Antoniego Zadarnowskiego. Dotyczył rozrachunków między nimi za poprzedni 1764 r. Przypomnijmy, że w tamtym roku wojewoda wileński wszedł do Komisji Wojskowej Wielkiego Księstwa Litewskiego, a w 1765 r. rozpoczął budowę słynnego kanału Ogińskiego, co zapewne doprowadziło do zaciągnięcia pewnych sum pieniężnych na potrzeby własne lub publiczne. Wygląda na to, że jednym z kredytorów kniazia był Antoni Zadarnowski, a fakt, że koperta z listem wróciła do kniazia i została w archiwum Ogińskich, może świadczyć o szczęśliwym zakończeniu tych rozrachunków, bo zwykle zwracano nie tylko wypłacone obligi (pokwitowania), ale i listy w tej sprawie.
dc.affiliationUniwersytet Warszawski
dc.affiliation.departmentBiblioteka Uniwersytecka w Warszawie
dc.affiliation.otherGabinet Rękopisów
dc.affiliation.otherOddział Promocji, Wystaw i Współpracy
dc.contributor.authorShalanda, Aliaksei
dc.contributor.authorKościelniak-Osiak, Agnieszka
dc.contributor.authorLaszczkowski, Marcin
dc.date.accessioned2025-05-27T09:40:51Z
dc.date.available2025-05-27T09:40:51Z
dc.date.issued2023-04-26
dc.formatmp4
dc.identifier.orcid0000-0002-2079-6865
dc.identifier.urihttps://repozytorium.uw.edu.pl//handle/item/166470
dc.identifier.weblinkhttps://youtu.be/2bKQVXcPOQ8
dc.languagepl
dc.publisherBiblioteka Uniwersytecka w Warszawie
dc.rightsCC-BY-NC-SA
dc.subject.plmamy to w BUW
dc.subject.plrękopisy
dc.subject.pllist
dc.subject.plkorespondencja
dc.subject.plMichał Kazimierz Ogiński
dc.subject.plepistolografia
dc.titleMamy to w BUW. Koperty i pieczęcie z XVIII-XIX w.
dc.typeMultimediaDocument
dspace.entity.typePublication