Dochód z działalności rolniczej jako podstawa opodatkowania. Studium teoretycznoprawne

Celem badawczym niniejszej dysertacji jest opracowanie nowych metod ustalania dochodu podatników prowadzących działalność rolniczą, który mógłby stać się podstawą opodatkowania podatku dochodowego od działalności rolniczej. Bezpośrednim przyczynkiem do rozpoczęcia pracy badawczej był wyrok Trybunału Konstytucyjnego sygn. akt K58/07, nakładający na ustawodawcę obowiązek wprowadzenia zmian legislacyjnych, które pozwoliłyby na stratyfikację mieszkańców wsi ze względu na ich dochody, a co za tym idzie również ich zdolność płatniczą. W niniejszej pracy postawiono tezę, według której obecnie obowiązujący podatek rolny, wprowadzony w 1984 r. stanowczo odstaje od pozostałych regulacji, funkcjonujących w naszym systemie podatkowym oraz warunków rynkowych, które ulegają dynamicznym zmianom, szczególnie po przystąpieniu Polski do UE. Niniejsza dysertacja składa się z VIII rozdziałów. W rozdziale I wprowadzono niezbędny aparat pojęciowy, w tym definicję gospodarstwa rolnego i działalności rolniczej. Autor omówił polski ustrój rolny, wynikający z Konstytucji RP i ustawy o ustroju rolnym oraz przedstawił dane statystyczne na temat polskiego rynku rolnego. W rozdziale II scharakteryzowano podatki, jakimi obciążeniu są producenci rolni, w tym zwłaszcza podatek rolny. Autor opisał specjalne działy produkcji rolnej, nie pomijając przy tym przychodów quasi-rolniczych (np. działalność agroturystyczna czy sprzedaż bezpośrednia). Autor przedstawił również własną, krytyczną ocenę obecnego podatku rolnego. Rozdział III traktuje o dochodzie rolniczym, z podziałem na dochody rolnicze sensu largo i sensu stricto. Przedstawiono w nim również pożądane cechy podatku od działalności rolniczej w oparciu o wybraną literaturę. W rozdziale IV niniejszej pracy autor, w poszukiwaniu wzorców dla nowego podatku, przeprowadził analizę prawnoporównawczą systemów podatkowych (ze szczególnym uwzględnieniem sposobu opodatkowania działalności rolniczej) wybranych krajów UE, tj. Niemiec, Francji, Belgii, Hiszpanii, Irlandii, Węgier oraz Czech. Następnie zaproponował podział powyższych krajów na trzy grupy: kraje stosujące preferencje podatkowe wobec producentów rolnych, kraje stosujące ograniczone preferencje podatkowe wobec producentów rolnych oraz kraje niestosujące preferencji podatkowych wobec tej grupy podatników. Analiza systemów podatkowych, obowiązujących w każdym z wymienionych krajów, składa się z omówienia ogólnego zarysu rynku rolnego na podstawie danych EUROSTAT, przedstawienia generalnych cech systemu podatkowego danego kraju, a następnie badania przyjętych sposobów obliczania podatku dochodowego od działalności rolniczej. Rozdział V niniejszej pracy stanowi analiza propozycji reformy obciążeń producentów rolnych, tj. projektu ustawy o opodatkowaniu dochodów z działalności rolniczej datowanego na 1 sierpnia 2012 r. Trudno o dokument, który w sposób bardziej kompleksowy i dopracowany traktuje zagadnienie opodatkowania podatkiem dochodowym produkcji rolnej. Co więcej, w odróżnieniu od pojawiających się w domenie publicznej propozycji, opisywany projekt powstał na zlecenie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, tak więc jest jedynym całościowym oficjalnym stanowiskiem rządowym w ten materii. W rozdziale VI autor ujął postulaty de lege ferenda oraz zaproponował optymalne metody obliczania dochodu producentów rolnych, oparte o doświadczenia przebadanych krajów, przy uwzględnieniu polskiej specyfiki. W rozdziale VII, zaproponowane metody zostały skonfrontowane z rzeczywistością poprzez przeprowadzenie badania polegającego na symulacji opodatkowania 180 losowo wybranych gospodarstw rolnych. Podstawę do wyliczeń stanowiły rzeczywiste dane gospodarstw rolnych znajdujące się w bazie Polskiego FADN. Rozdział VIII stanowi podsumowanie rozważań podjętych w pracy.

The aim of the dissertation is to develop new methods of determining the income of taxpayers carrying out agricultural activity that could become the taxable amount for income tax on agricultural activity. The direct reason for undertaking the research was the decision of the Constitutional Court, file No. K58/07, obliging the legislator to introduce legislative changes that would enable stratification of rural inhabitants based on their income, and consequently also their financial capacity. The thesis formulated in this work says that the current agricultural tax, which was adopted in 1984, lags significantly behind the other regulations existing in our tax system and the market conditions, which have undergone dynamic changes, especially since Poland joined the structures of the European Union. This dissertation consists of 8 chapters. Chapter 1 introduces the necessary terminology, including the definition of an agricultural holding and agricultural activity, and presents the Polish agricultural system resulting from the Constitution of the Republic of Poland and the law on the agricultural system, as well as statistical data on the Polish agricultural market. Chapter 2 characterises the taxes imposed on agricultural producers, in particular agricultural tax, and special sections of agricultural production, taking into account quasi-agricultural income (e.g. agri-tourism or direct sale). The author also presents his own critical assessment of the current agricultural tax. Chapter 3 addresses agricultural income, divided into agricultural income in the broad sense and in the strict sense. It also presents characteristics of an ideal tax on agricultural activity, based on selected literature. In chapter 4 of this work, the author, seeking models for the new tax, conducted a comparative law analysis of tax systems (focusing, in particular, on the way of taxing agricultural activity) in selected countries of the EU, i.e. Germany, France, Belgium, Spain, Ireland, Hungary and the Czech Republic. Next, he proposed division of these countries into three groups: countries applying tax preferences to agricultural producers, countries applying limited tax preferences to agricultural producers, and countries not applying tax preferences to this group of taxpayers. Analysis of each of these countries included a general overview of the agricultural market based on EUROSTAT data, presentation of the general characteristics of a given country’s tax system, followed by the way or, most often, ways of calculating income tax on agricultural activity. Chapter 5 presents analysis of a proposed reform of tax burdens on agricultural producers, i.e. draft bill on taxing income from agricultural activity dated 1 August 2012. It is hard to find a document that would address the issue of taxing agricultural production with an income tax in a more comprehensive and elaborate way. What is more, in contrast to the proposals appearing in the public domain, this bill was drawn up at the request of the Ministry of Agriculture and Rural Development, making it the only comprehensive, official position of the government on that matter. In chapter 6, the author presented postulates de lege ferenda and proposed the optimal methods of calculating the income of agricultural producers based on the experiences of the countries examined, taking into account the Polish specificity. Finally, in chapter 7, the proposed methods were confronted with the reality by conducting a study involving simulation of taxing 180 randomly selected agricultural holdings. The basis for calculations was the actual data on agricultural holdings available in the database of the Polish FADN. Chapter 8 summarises the discussion presented in the work.