Argument z autorytetu eksperta na przykładzie instytucji biegłego w polskim postępowaniu sądowym

Argument z autorytetu eksperta na przykładzie instytucji biegłego w polskim postępowaniu sądowym. Streszczenie Głównym celem rozprawy jest wykorzystanie narzędzi i metod wypracowanych przez teorię argumentacji do opisu i oceny argumentów z autorytetu eksperta wykorzystywanych podczas postępowań sądowych- cywilnych i karnych i na tej podstawie wyciągnięcia wniosków de lege lata i de lege ferenda. We współczesnym wieku dominacji technicznego sposobu myślenia i nadmiaru informacji sędziowie w niespotykany dotąd sposób uzależnili się od biegłych sądowych, nie dysponując niezbędnymi narzędziami do ich oceny. Dogmatyka prawa, w szczególności procesualistyki : prawo cywilne procesowe i prawo karne procesowe dzięki uzyskanemu efektowi sprzężenia zwrotnego z teorią argumentacji, uzyskuje nowe dane, które mogą być wykorzystane w celu ulepszenia i zmiany istniejących unormowań (porządku prawnego) w zakresie dotyczącym instytucji biegłego oraz stanowić podstawę do opracowania metod. Metody te mogą stanowić pomoc dla laików podczas dokonywania oceny biegłych-ekspertów i ewaluacji ich opinii w środowisku sądowym, w sposób niedostępny dla samej dogmatyki prawnej. Podkreśla się natomiast, że teoria argumentacji prawniczej powinna zawsze uwzględniać specyfikę danej kultury prawnej z jej tradycjami, wartościami, zasadami i doktryną. Bez uwzględnienia społecznego, a nawet szerzej ujmując kulturowego kontekstu, teoretyczna teoria argumentacji będzie nieomal bezużyteczna praktycznie. Można stwierdzić, że rozprawa mieści się w dziedzinie logiki prawniczej rozumianej w sposób Perelmanowski. co znaczy, że jest ona ściśle związana z teorią argumentacji, integrując logikę nieformalną, psychologię, socjologię, teorię prawa, filozofię, retorykę i informatykę. Pierwszy rozdział wprowadza pojęcia autorytetu i argumentacji. Autorytet to idea, która ma różne znaczenia w zależności od kontekstu, epoki i co najważniejsze autora. Podkreślona została różnica między transcendentalnym a materialistycznym spojrzeniem na autorytet. Znalezienie źródła określonego autorytetu jest szczególnie ważne dla zdefiniowania i opisania tego konkretnego zjawiska. Rozprawa opiera się w dużej mierze na teorii logicznej argumentacji Douglasa Waltona, ale ze znacznymi zmianami, transpozycją z systemu common law na system polskiego prawa kontynentalnego, krytyczną analizą oraz silną skłonnością względem powrotu do nieformalnych korzeni teorii argumentacji wyrażonych przez Chaima Perelmana w logice prawniczej- nowej retoryce. Drugi rozdział opisuje historyczny rozwój myśli dotyczącej argumentu z autorytetu i jego współczesne opisy. Najważniejszy paradoks dotyczący argumentu z autorytetu został sformułowany przez Platona: w jaki sposób laicy mogą oceniać opinie ekspertów, nie będąc ekspertami, a więc nie posiadającymi niezbędnej specjalistycznej wiedzy. Proces formowania się współczesnej koncepcji argumentum ad verecundiam jako sofizmatu oparty jest na błędnej interpretacji myśli Johna Locke'a. Autor odróżnia argument z autorytetu od argumentum ad verecundiam. Typologia argumentów z autorytetu w praktyce prawniczej powstaje w oparciu o koncepcję deontycznego i epistemicznego autorytetu J. M. Bocheńskiego. Koncepcja podziału na autorytet deontyczny i epistemiczny Bocheńskiego jest krytycznie analizowana jako nieuwzględniająca innych rodzajów autorytetów, takich jak autorytet celebryty czy autorytet wynikający z poważania. W tym rozdziale poruszono również kwestie psychologicznych aspektów używania argumentu z autorytetu. Rozdział trzeci koncentruje się na polskiej instytucji biegłego sądowego, ale biorąc pod uwagę, że praca doktorska nie jest z dogmatyki prawnej, metody porównawcze i dogmatyczne są stosowane jedynie w celu zarysowania instytucji biegłego sądowego i wyodrębnienia prawnych kryteriów wyboru biegłych sądowych oraz oceniania ich opinii. Przedstawiono propozycje reform prawnych dotyczących ekspertów sądowych sformułowane przez doktrynę i organizacje pozarządowe. Rozdział czwarty koncentruje się na narzędziach służących do oceny argumentów z opinii ekspertów w dialektycznym otoczeniu sądowym. Omówiono problemy epistemologiczne związane z ekspertami sądowymi. Zastosowane narzędzia oparte są na teorii logicznej argumentacji Douglasa Waltona, prawdopodobieństwie Bayesa i koncepcji najsłabszego ogniwa w argumentacji, ale są stosowane w sposób krytyczny i spójny z polskim systemem prawnym, naukami prawnymi i autorskim rozumieniem argumentacji prawniczej. Autorski sposób łączenia sieci bayesowskich z metodą pytań krytycznych Waltona jest postrzegany jako obiecujące narzędzie, wykorzystujące kwestionariusz do zbierania danych wykorzystywanych później przy dokonywaniu obliczeń na podstawie twierdzenia Bayesa. Potencjalne praktyczne zastosowania tej metody zależą od zakresu reform prawnych, ponieważ użyteczność narzędzi teorii argumentacji uzależniona jest od tego jak wiele danych zgromadzi się w ramach dokonywania ewaluacji argumentacji i jak wiele możliwości dialektycznego krytycznego testowania zostanie w jej trakcie umożliwionych Teoretyk argumentacji powinien porzucić techniczny sposób myślenia i pamiętać, że wciąż jeszcze to żyjący ludzie decydują ostatecznie jaki argument jest dla nich akceptowalny

Argument from expert authority by the example of court expert institution in Polish litigation Abstract The main purpose of the dissertation is to use tools and methods developed by argumentation theory for the description and evaluation of arguments from expert authority used during civil and penal litigation and on this basis to draw conclusions de lege lata and de lege ferenda. In the modern age of dominance of technical way of thinking and overabundance of information judges, as never before, without having necessary assessment tools at their disposal, have become dependent on court experts. Legal dogmatics, especially that of civil law procedure and penal law procedure with data feedback from argumentation theory could be used to augment and change existing legal order concerning court expert institution to provide basis for developing techniques that could help lay people in the court environment in evaluation of experts and their opinions in a way inaccessible for legal dogmatics alone. On the other hand it is stressed that every theory of legal argumentation should always take into consideration a given legal culture with its traditions, values, rules and legal science. Without taking into account social and even wider cultural context legal argumentation theory is bound to be almost useless practically . The dissertation can be considered as written in the field of legal logic understood in Perelemans way, being closely connected to argumentation theory and in that capacity integrating informal logic, psychology, sociology, legal theory, rhetoric philosophy and informatics. The first chapter introduces the concept of authority and argumentation. Authority is an idea that has different meanings depending on context, era and, most importantly, the author. The difference between transcendental and materialistic view on authority is emphasized. Finding the source of particular authority is especially important to define and describe this particular phenomenon. The present dissertation is based mostly on Douglas Walton logical argumentation theory but with major changes involving transposition from common law to civil law setting, a critical analysis and a strong tendency towards return of argumentation theory to its informal roots expressed in Chaim Perelman Legal Logic - New Rhetoric. The second chapter describes historical development of thought concerning the argument from expert authority and its recent descriptions. The most important paradox concerning the argument from expert authority was formulated by Plato: how lay people, not being experts themselves thus not having necessary knowledge, can make assessment of expert opinions. The process of formation of the modern concept of argumentum ad verecundiam as fallacy is based on misinterpreting John Locke’s thought. The argument form authority is differentiated from argumentum ad verecundiam. Types of argument from authority in legal practice are formed particularly on the basis of deontic and epistemic authority J. M. Bocheński’s concept. Bocheński’s deontic and epistemic authority allotment is critically analyzed as not having taken into account other types of authority such as celebrity, or reverence authority. This chapter also deals with psychological aspects of using argument from authority. The third chapter is focused on the Polish court expert legal institution, but in view of the fact that the dissertation is not in the field of legal dogmatics comparative and dogmatic legal methods are used only to outline court expert institution and to extract legal criteria of choosing court experts and evaluation of their opinions. Proposals of legal reforms concerning court experts formulated by legal scholars and nongovernmental organizations are also presented in this chapter. The fourth chapter focuses on tools used to evaluate arguments from expert opinion in dialectical court setting. The epistemological problems associated with court experts are outlined. The tools used are based on Douglas Walton’s logical argumentation theory, Bayesian probability and the weakest link in argumentation conception, but they are used in a critical manner and in consistence with the Polish legal system, legal science and the author’s own understanding of legal argumentation. The author’s own way of combining Bayesian nets with Walton’s critical questions method is viewed as a promising tool, using questionnaire to gather data to be subsequently used in Bayes theorem calculations. Potential practical applications of this method depend on the scope of legal reforms, because the degree to which the argumentation theory tools prove to be useful depends on the amount of data gathered during the argumentation evaluation and the number of opportunities when dialectical critical testing can be performed. Argumentation theorist should abandon technical way of thinking and remember that at least at present it is living people who decide what argument they can accept.