Praca doktorska
Miniatura
Pliki
0000-DR-237203-praca.pdf2.52 MB
Licencja
FairUseKorzystanie z tego materiału możliwe jest zgodnie z właściwymi przepisami o dozwolonym użytku lub o innych wyjątkach przewidzianych w przepisach prawa. Korzystanie w szerszym zakresie wymaga uzyskania zgody uprawnionego.
 

Regulaminy szkolne czasów Oświecenia jako tekst kultury

Uproszczony widok
dc.abstract.plW dysertacji pt. "Regulaminy szkolne czasów Oświecenia jako tekst kultury" zbiory norm tworzone przez Komisję Edukacji Narodowej i przez Szkołę Rycerską traktuje się jako potwierdzenie nie tylko zmian w organizacji kształcenia, ale także świadectwo nowych metod nauczania i wychowania, wartości, języka wykładowego i stanowienia prawa. Dokumenty te wcześniej były przez wielu autorów pomijane, a tym bardziej nie konfrontowali oni regulaminów szkolnych ze sobą, poszukując wyznaczników typologicznych i nowych danych opisujących szeroko rozumianą kulturę epoki. Poddano badaniom zagadnienia: szkolnego planu dnia, wartości moralnych, których celem miało być wykształcenie pokolenia patriotów na wszystkich szczeblach społeczeństwa, a także kar i nagród, czyli narzędzi dyscyplinujących i motywujących oraz XVIII-wiecznego wyobrażenia koedukacji. Dodatkowo scharakteryzowano pozostałych odbiorców badanego korpusu źródeł i ich obowiązki wpisane w regulaminy. Oświeceniowy pryzmat wychowania przełożył się także na zmianę warunków higienicznych, które obowiązywały w placówkach oświatowych oraz tamtejszych instrukcji pożarowych. Zanalizowano między innymi poziom integracji regulaminów w życie codzienne instytucji i omówiono kwestię sposobu sporządzania ich: czy przepisy powinny były przewidywać przestępstwa, czy raczej były ich konsekwencją? Przełożeni szkół nie tylko ustalali rozkład dnia, porządek zajęć i ich formę, zasady savoir-vivre, ale także, jak wspomniano, dyktowali zadania w czasie potencjalnych zagrożeń, np. pożaru. Osobny rozdział poświęcono na analizę zachowań zgodnych z badanym korpusem reguł i wykroczeniom przeciwko nim, czyli tzw. praktykę ich stosowania. Opisano częste pojedynki studentów, kradzieże różnego kalibru, wandalizm, kłótnie, ale także przypadki lenistwa, nieposłuszeństwa wobec przełożonych, czy dziecięcych żartów, które nie śmieszyły nauczycieli. Jak zostało omówione, przepisy i ich analiza pozwalają na ekstrapolację codziennych zajęć Szkoły Rycerskiej i szkół KEN, a rozszerzenie badań o pamiętniki, listy, notatki wizytatorów, wspomnienia umożliwiło ocenienie stopnia przyswajalności regulaminów. W pracy kolejny rozdział poświęcony jest ustaleniu standardów i wzorców gatunkowych regulaminów, ich odpowiedników (formularzy, katechizmów, planów, powinności, przepisów, rezolucji, uniwersałów, ustaw itp.) oraz etapów ich tworzenia. W szczególności przeanalizowano ich strukturę, uwikłania komunikacyjne (nadawca i odbiorca), styl oraz sposób ich prezentacji. Badania pozwoliły uchwycić początek procesu kształtowania polskiego języka prawnego, rodzajów tekstów użytkowych, prawnych i urzędowych, ale także leksyki wojskowej. W ostatnim rozdziale opracowano pod względem edytorskim źródło Règlement général (Biblioteka Czartoryskich, sygn. 2808 IV). Źródło daje wiedzę o zakresie obowiązków poszczególnych pracowników, hierarchii w szkole, stosunkach między kadetami, obrzędach, metodach wychowania, dyscyplinowania, nagradzania i nauczania w Szkole Rycerskiej. Prezentuje rozbudowaną etykietę językową i terminologię wojskową kojarzoną przede wszystkim z regulaminami wojskowymi, nie, jak w tym przypadku, aktem normatywnym kontrolującym życie placówki szkolnej, pod której skrzydłami znajdowali się nieletni. Osobny tom rozprawy stanowi obszerny Aneks, w którym sporządzono transkrypcję i redakcję wszystkich omawianych w dysertacji regulaminów Szkoły Rycerskiej oraz przekład na język polski wspomnianego powyżej Règlement général. Regulaminowe i faktyczne zasady organizacji placówek szkolnych czasów stanisławowskich, czyli teoretyczne projekty i zbiory norm oraz praktyka ich stosowania – te dwie płaszczyzny, rozpatrywane jednocześnie, pozwoliły uwypuklić szerszy obraz wizji komendy Szkoły Rycerskiej oraz członków Komisji Edukacji Narodowej w kontekście życia codziennego i ewolucji reformy oświaty oraz zaprezentować wpływ zachodnioeuropejskiej oświeceniowej myśli filozoficznej.
dc.abstract.plThe second half of the 18th century is an important moment for the Polish–Lithuanian Commonwealth. It is also related to the beginning of its independence loss. From 1764 dynamic progress in the education of noble youth could be observed. In particular, the central governing body known as the Commission of National Education, was established (1773). Its main responsibility was to shape and develop learning methods across the country. In this thesis, school regulations created by the Commission and separately the School of Chivalry (Cadet Corps), are treated as a proof of not only aforementioned changes in organization of education, but also methods of teaching and learning, culture, language, military lexis and lawmaking. Thesis: “School regulations of the Enlightenment as the text of culture” answers the questions of directivity and performativity of standards and laws developed for elementary and secondary schools in the age of Enlightenment in Poland. Corresponding regulations are set as the central point, which describes and controls everyday life of students and employers of secular schools. Those documents, which were previously overlooked by many authors, serve as a basis for analysis of public and military schools in Poland in the second half of the 18th century. Reality of students and employees, that emerges from those sources, can be treated as a verbal educational program. In the thesis, detailed descriptions of novel pedagogical solutions of the Enlightenment era are provided. Among others, the level of integration in the everyday life of the institution is analyzed and a relevant point is discussed: should the regulations anticipate the offenses, or rather be a consequence of them? School superiors not only provided daily schedule, order of activities and their form, savoir-vivre, but also dictate duties during potential threats, for instance in case of fire. Part of the thesis is devoted to the cases and offenses against the regulations, that are typical for the youngsters. Shown exceptions, both comic and tragic, are used as examples of deviation from strictly planned school routine. For an example frequent duels between the students and thieves of different caliber were described. As it is discussed, regulations and their analysis allow for extrapolation of daily routines of School of Chivalry and the Commission. This includes students or cadets, teachers, school superiors or even parents. Apart from this discussion, in the thesis another chapter is dedicated for setting up the standards and genre patterns of the regulations, their counterparts, and steps towards their creation. In particular, their structure, communication entanglements (sender and recipient), style and the way of their presentation were analyzed. In the last chapter I have presented the editorial details of Règlement général. This source gives the knowledge about the scope of duties of individual employees, the hierarchy within the school, relations between cadets, ceremonies, methods of upbringing, disciplining, rewarding and teaching in the Cadet Corps. A separate part of the dissertation is an extensive appendix, in which I have transcribed and edited the regulation of the School of Chivalry. The analyzed regulations are an extensive material for sociological and linguistic research, the history of upbringing, schooling, applied literature and law. Statutory (legal) and actual principles of organization of school institutions during the reign of Stanisław August Poniatowski, i.e. theoretical projects and regulations and the practice of their application - these two plans, examined simultaneously, allow to highlight a broader picture of the vision of school authorities in the context of everyday life and the evolution of the educational reform.
dc.affiliation.departmentWydział Polonistyki
dc.contributor.authorZiółkowska-Krzywda, Joanna
dc.date.accessioned2023-09-28T11:28:54Z
dc.date.available2023-09-28T11:28:54Z
dc.date.defence2023-10-10
dc.date.issued2023-09-28
dc.description.promoterKowalski, Hubert
dc.description.promoterKurkowski, Jarosław
dc.identifier.urihttps://repozytorium.uw.edu.pl//handle/item/4680
dc.language.isopl
dc.rightsFairUse
dc.subject.plprzepis
dc.subject.plkatechizm
dc.subject.plformularz
dc.subject.plwykroczenie
dc.subject.plnauczyciel
dc.subject.plkadet
dc.subject.pluczeń
dc.subject.pledukacja
dc.subject.ploświata
dc.subject.plreforma
dc.subject.plWarszawa
dc.subject.plStanisław August
dc.subject.plprawodawstwo
dc.subject.plSzkoła Rycerska
dc.subject.plXVIII wiek
dc.subject.plregulamin
dc.subject.plOświecenie
dc.subject.plenactment
dc.subject.plcatechism
dc.subject.plform
dc.subject.ploffence
dc.subject.plteacher
dc.subject.plcadet
dc.subject.plstudent
dc.subject.pleducation
dc.subject.plschooling
dc.subject.plreform
dc.subject.plWarsaw
dc.subject.plStanisław August
dc.subject.pllegislation
dc.subject.plCommission
dc.subject.plKEN
dc.subject.plSchool of Chivalry
dc.subject.pl18th century
dc.subject.plregulations
dc.subject.plEnlightenment
dc.titleRegulaminy szkolne czasów Oświecenia jako tekst kultury
dc.title.alternativeSchool regulations of the Enlightenment as the text of culture
dc.typeDoctoralThesis
dspace.entity.typePublication