Praca doktorska
Miniatura
Pliki
0000-DR-212631-praca.pdf4.01 MB
Licencja
CC-BYCC-BY - Uznanie autorstwa
 

Po-twory Leo Lipskiego. Archeologia wyobraźni artystycznej

Uproszczony widok
dc.abstract.plCelem pracy Po-twory Leo Lipskiego. Archeologia wyobraźni artystycznej jest odczytanie twórczości Leo Lipskiego poprzez wyznaczenie składników i sposobu funkcjonowania jego wyobraźni, a także prześledzenie powiązań, w jakie wchodzi ona z jednej strony z subwersywnymi zjawiskami sztuki XX wieku, z drugiej zaś z gnostycką i hermetyczną tradycją religijną. Główną inspirację metodologiczną dla moich badań stanowiły dociekania na temat wyobraźni poczynione przez Carla Gustava Junga, Gastona Bachelarda, Jamesa Hillmana oraz Petera Sloterdijka. Tytułowe po-twory Leo Lipskiego rozumiane są jako utwory, które, choć bez wątpienia zawierały w sobie odzwierciedlenia traum doznanych przez autora, ujawniały swój sublimacyjny i marzycielski potencjał. Autor podejmował się w nich prób wykorzystania swych drastycznych doświadczeń jako estetycznego i twórczego zasobu. Porządek badania zakładał poszukiwanie odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób na wyobraźni literackiej Lipskiego – hartującej się w ogniu XX-wiecznych ruchów awangardowych – odbiły się doświadczenia okupacji (Pradawna opowieść), więzienia w dawnym klasztorze Brygidek we Lwowie (Powrót), pobytu w łagrze (Dzień i noc), obozie kwarantannowym w uzbeckiej miejscowości Guzar (G’zor) (Waadi), paraliżu, a w końcu doświadczenie życia „na dnie” w powojennej Palestynie (Piotruś). „Po-twory” oznaczały „twory” powstające „po” i w oparciu o owe przeżycia. W swych interpretacjach starałem się podkreślić fakt, że w powojennych dziełach Lipskiego zachodziło „po-tworne” połączenie dwóch form świadomości autora – przed i powojennej. Jak pokazuję w swych badaniach, Miasteczko w tak zarysowanej optyce stanowiło próbę stworzenia nowego typu narracji, który umożliwiłby Lipskiemu uwolnienie od demonów własnej przeszłości. Potwór często bywa hybrydą: pomieszaniem gatunkowym zwierząt, bądź krzyżówką ludzko-zwierzęcą. Moim celem było dowiedzenie, że takimi „po-twornymi” dziełami łączącymi w jedną, choć zarazem otwartą, „całość” heterogeniczne elementy są właśnie utwory Lipskiego. Jego twórczość, w moim ujęciu, okazała się mozaikową konstrukcją, złożoną z niejednolitych fragmentów, w których, w każdym z osobna, odbijała się całość dzieła i wyobraźni autora. Z zauważenia tego autoreferencjalnego i autopoeietycznego charakteru prozy Lipskiego wynikało odwołanie się do monadologii Gottfrieda Wilhelma Leibniza. Utwory autora Piotrusia nazwałem po-twornymi również z tego względu, że ich dojmująca, skatologiczna, przepełniona obrazami cierpienia ludzkiego treść została ujęta w języku subtelnej poezji, ekspresjonistycznych metafor oraz obrazów zawierających w sobie rozliczne odniesienia do sfery religijnej. Celem moich badań było wydobycie i interpretacja obrazów, symboli oraz metafor, w których dokonywało się owo dysonansowe zestrojenie XX wiecznego doświadczenia wojennego autora z „nieprzystającą” do niego formą obdarzoną swoistym naddatkiem imaginatywnym, czy archetypowym. W toku kolejnych interpretacji pokazywałem, że specyfika pisarstwa Lipskiego polegała na tym, że wszystkie doświadczenia, które na płaszczyźnie biograficznej zaznawane były przez autora jako „traumatyczne”, w utworach pisanych już „po” II wojnie światowej stają się obiektem specyficznego estetycznego uwznioślenia. W mojej interpretacji drastyczny materiał służył autorowi Dnia i nocy do opowiedzenia wojennych i powojennych „bajek”. W swoich badaniach wskazywałem, że jest to najbardziej osobliwa, wzbudzająca największy dysonans poznawczy cecha twórczości Lipskiego: jej rozszczepienie między konkretem historyczno autobiograficznym a bajkowo-baśniową fikcjonalizacją. W przedłożonej pracy interesowały mnie losy i metamorfozy twórczego, wiecznozmiennego narratora-bohatera-twórcy, nie zaś sposób przejawiania się w tekście rzeczywistej postaci Lipskiego. Dystansując się więc od tradycji badań autobiograficznych twórczości autora Waadi, śledziłem ewolucję twórczą masek, za którymi skrył się autor w swej poetyckiej prozie. Moim celem było zbadanie wyobraźni tekstowego sobowtóra Lipskiego oraz opisanie sposobu, w jaki za jej sprawą dokonuje się w tworzonej przezeń przestrzeni tekstowej połączenie przeciwstawnych żywiołów symboli i alegorii. W toku badań okazało się, że wyobraźnia Lipskiego koresponduje z tradycjami religijnymi, które korzeniami sięgają co najmniej I w n. e – przede wszystkim gnozą i alchemią. Ta zbieżność z duchowością hermetyczną i gnostycką ujawniała się przede wszystkim w licznych, parodystycznych i wywrotowych aluzjach do chrześcijaństwa pojawiających się w twórczości Lipskiego. Zdecydowałem się na taką lekturę twórczości autora Waadi, ponieważ dostrzegłem komplikacje związane z określeniem sposobu istnienia instancji przy użyciu terminologii literaturoznawczej. Z tego względu proces ewolucji podmiotu twórczego w pisarstwie Lipskiego śledziłem w odniesieniu do metafor inicjacji, wtajemniczeń, magii i hermafrodytycznych przemian. Moje badania pokazały również, że niezwykle istotnym wątkiem w twórczości Lipskiego okazała się umiejętność zdobywania wiedzy – wiedzy dotyczącej zarówno sfery egzystencji, jak i sztuki – stąd jego bohaterowie czegoś nowego ciągle się uczą lub pragną nauczyć. Także sam narrator, a może i Lipski, traktuje pisanie jako formę poznawczego ćwiczenia. Archeologiczne badanie wyobraźni artystycznej Lipskiego było więc również pytaniem o system ćwiczeń, ascez prowadzących do stworzenia autorskiego, twórczego świata.
dc.abstract.plA purpose of the thesis Monsters of Leo Lipski. Archeology of Artistic Imagination is to interpret a Leo Lipski‘s creation through pointing the particular components as well as the way his imagination works out. Moreover, it is also focused on following the connections between, on one side, subversive phenomenon of the XXth century current of art, and gnostic and hermetic religious tradition on the other side. A main methodological inspiration for my research was inquiries among imagination committed by Carl Gustav Jung, Gaston Bachelard, James Hillman and Peter Sloterdijk. Leo Lipski‘s – ”monsters” mentioned in a tittle of a thesis can be perceived as a piece of work and although they are undoubtedly reflected the traumas suffered by the author, at the same time revealed their sublimating and dreamy potential. In his work, Lipski was attempting to turn his drastic experiences into an aesthetic and creative potential. The order of my research was aiming to actively search for an answer how Lipski‘s literary imagination - tempered in the fire of the 20th-century avant-garde movements was reflected by experiences such as time of the occupation (Pradawna opowieść), prison in the former Bridgettine monastery in Lviv (Powrót), stay in a labor camp (Dzień i noc), a quarantine camp in Uzbek Guzar (G'zor) (Waadi), paralysis, and finally the experience of living "at the bottom" in post war Palestine (Piotruś). ―Monsters‖ meant ―creations‖ emerged ―after‖ – after experiences mentioned above. In my way of interpretation I was attempting to highlight the fact that in the after-war work of Lipski there was a ―monstrous‖ support of two forms of the author's consciousness – a pre- and post- war ones. As I present in my research, Miasteczko in such an outlined optics was an attempt to create a new type of narrative that would enable Lipski to set himself free from the demons of his own past. The monster is often a hybrid: a mix of animal species, or a crossbreed human-animal. My aim was to proof that kind of ―monstrous‖ pieces, bonding but at the same time remaining open, heterogenic elements are Lipski‘s speciality. His creation, transposed by myself became a mosaic- construction composed of non- uniform pieces in each one of them. The whole thing reflected the author's work and imagination. From noticing this self referential and autopoietic character of Lipski's prose resulted from the reference to Gottfried Wilhelm's Leibniz‘s monadology. I have called Waadi’s author pieces ―monstrous‖ on purpose also due to their poignant, scatological content, filled with images of human suffering. It was expressed by a language of subtle poetry, expressionist metaphors and images that contain numerous references to the religious sphere. The aim of my research in this case was to extract and interpret the images, symbols and metaphors in which this dissonant attunement of the XXth century author's eternal wartime experience together with a form endowed. In my opinion it results with that fact that is "incompatible" with him a kind of imaginative or archetypal addition. During a further interpretations and explorations I was presenting the fact that Lipski‘s writings specifity was based on all the experiences from the past that were perceived as ―traumatic‖ ones, in the pieces written after II World War are becoming an objects of specific aesthetic elevation. In my opinion, a drastic material of Dzień i noc’s author was a way to tell the war-time and after-war-time ―fairy-tales‖. In my research I pointed out that it is the most peculiar, the most dissonant cognitive feature of Lipski's work: this particular split between historical and autobiographical and fairy-tale fictionalization. In the submitted work I was interested in the fate and methamorphoses of the creative, ever changing narrrator hero-creator, but not the way he appears in the text as a real figure of Lipski. Distancing from the tradition of autobiographic research on Waadi’s author I followed the creative evolution of the masks the author hid behind in his poetic prose. My aim was to examine the imagination of a textual Lipski‘s understudy and a way it is used in the work he creates text space for a combination of opposing elements of symbols and allegories. During the research it appeared that Lipski‘s imagination corresponds with religious traditions which roots go back to at least 1st century AD – mainly gnosis and alchemy. This coincidence with hermetic and gnostic spirituality was revealed above all in numerous, parodic and subversive allusions to Christianity appearing in works of Lipski. I decided for this way of working to interpret Waadi’s author works as I have noticed numerous complications related to specifying the way an instance exists using terminology of literary studies. For this reason, the process of evolution of the creative subject in writing I followed Lipski in relation to the metaphors of initiation, initiation, magic and hermaphroditic changes. My research has also revealed that the extremely important part of the thread in Lipski's work turned out to be the ability to acquire a knowledge – knowledge concerning both the sphere of existence and art - hence his heroes of something new are still learning or want to learn. The narrator himself, and perhaps Lipski, also treats writing as a form of cognitive exercise. An archaeological study of Lipski's artistic imagination it was therefore also a question about the system of exercises, asceticism leading to creation original, creative world.
dc.affiliation.departmentWydział Polonistyki
dc.contributor.authorPytko, Mateusz
dc.date.accessioned2023-11-27T09:27:08Z
dc.date.available2023-11-27T09:27:08Z
dc.date.defence2023-12-19
dc.date.issued2023-11-27
dc.description.additionalLink archiwalny https://depotuw.ceon.pl/handle/item/4795
dc.description.promoterGosk, Hanna
dc.identifier.urihttps://repozytorium.uw.edu.pl//handle/item/4795
dc.language.isopl
dc.rightsCC-BY
dc.rightsCC-BY
dc.rights.uriCC-BY
dc.subject.plpo-twory
dc.subject.plalchemia
dc.subject.plgnoza
dc.subject.plwojna
dc.subject.plwyobraźnia
dc.subject.plLipski
dc.subject.plmonstrosity
dc.subject.plalchemy
dc.subject.plgnosis
dc.subject.plwar
dc.subject.plimagination
dc.titlePo-twory Leo Lipskiego. Archeologia wyobraźni artystycznej
dc.title.alternativeMonsters of Leo Lipski. Archeology of Artistic Imagination
dc.typeDoctoralThesis
dspace.entity.typePublication