Pensamiento masónico y su influencia en la construcción de las nociones de nación en Centroamerica (1821-1950)

Este trabajo tiene como principal línea de investigación hacer historia de las ideas latinoamericanas. Al ser compleja este tipo de investigación se abordó desde un enfoque interdisciplinario. La principal estructura fue la masonería y sus nociones que son de larga data, las cuales influyeron en el pensar las naciones de Centroamérica. Estas ideas están estructuradas y se manifiestan en el pensamiento masónico moderno. El trabajo busca responder a las preguntas: ¿Por qué este pensamiento unionista fue característico en la masonería? ¿Cuál es la relación masónica en la construcción de la patria centroamericana? ¿Por qué estas ideas coinciden con otros masones continentales y universales? ¿Es la masonería una escuela filosófica que promueve el pensamiento unionista? ¿Por qué un grupo de intelectuales centroamericanos y sus ideas coinciden con los postulados del pensamiento masónico moderno? ¿Cuál es la principal razón de la separación de la unión centroamericana? La principal hipótesis radica en plantear: Influenció el pensamiento masónico moderno a los intelectuales durante el siglo XIX y la primera mitad del siglo XX. La cual se corrobora en este trabajo como positiva. La metodología del estudio se ha basado en los postulados de Karl Popper. El estructuralismo, lo que llevó a plantear un método reduccionista como idea de anticipación e hipótesis ante el sistema teórico que extrae conclusiones pertinentes en las relaciones lógicas existentes en base a la equivalencia, ductilidad, compatibilidad o incompatibilidad. Además de subordinar la investigación a Popper, nos apoyamos en: Francisco Romero en Estudios de historia de las ideas (1953), Leopoldo Zea en Filosofía Americana como filosofía sin más (1980), Horacio Cerutti Guldberg en Hacia una metodología de la historia de las ideas (filosóficas) en América Latina (1997) y Francisco Beorlegui en Historia del pensamiento filosófico latinoamericano: una búsqueda incesante de identidad (2010). Lo que llevó a plantear una disertación metodológica que reconoce el problema centroamericano y el de sus pensadores para poder realizar historia de las ideas. Se trabaja desde la historia de las ideas centroamericanas, la unidad, aspectos políticos con seguimiento evolutivo en el pensamiento, con base en obras literarias de cuatro pensadores desde 1820 hasta 1934. En concordancia con el Esquema Filosófico Masónico y los aspectos sociales determinados por los contextos históricos más relevante en Centroamérica. Se descodifican los discursos, los textos seleccionados se trabajan como fuentes primarias y el momento histórico de los hechos se aborda mediante un tratamiento dialéctico para entender la historia de las ideas, mismas de las fuerzas motrices que el marxismo plantea como problemas epistemológicos y metodológicos, hasta organizar a los pensadores seleccionados del siglo XIX y XX en Centroamérica: se realiza una reconstrucción de los procesos, donde las ideas siguen a las ideas. Y por último se plantean unas reflexiones como postulados que abren más líneas de investigación.

Głównym obszarem badań niniejszej pracy doktorskiej jest rozwój myśli latynoamerykańskiej. Ten rodzaj badań wymaga kompleksowego podejścia, dlatego zostały one przeprowadzone w ujęciu interdyscyplinarnym. Metodologia oparta na protokole kodowania ułatwiła analizę latynoamerykańskiej myśli w sposób obiektywny, prosty i elastyczny, aby lepiej określić wpływ systemów strukturalnych, wspierających idee czterech myślicieli. Głównym celem pracy było zbadanie myśli środkowoamerykańskiej i obecności idei masońskich na przykładzie: José Cecilio Díaz del Valle, Francisco Morazán Quesada, Félix Rubén García Sarmiento (Rubén Darío) i Salvador Mendieta Cascante. Główną strukturą, która została potraktowana jako źródło różnych pojęć filozoficznych, była współczesna myśl wolnomularska. Badania realizowane były z perspektywy teorii zależności, filozofii hispanoamerykańskiej i jedności latynoamerykańskiej. Wiek XIX charakteryzował się nurtami filozoficznymi związanymi z aspektami politycznymi, historią polityczną obecną w dziełach literackich, które ustanawiają system powiązań między autorami, ich dziełami oraz ich odbiorcami. Wpływ uniwersalnej tradycji filozoficznej, przedziały czasowe, społeczne uwarunkowania myśli, rekonstrukcja, abstrakcja klasowa, pomagają interpretować rzeczywistość autora idei i w konsekwencji jego myśl staje się zrozumiała. Włączono do metodologii analizę językową w celu odkodowania dyskursu w losowo wybranych tekstach. W ten sposób ukazuje się związek pomiędzy myślicielami i ich ideami, a nowoczesną myślą wolnomularską w każdym momencie historycznym. Poprzez analizę naukową, niniejsza rozprawa doktorska ukazała wpływ masonerii na różnorodne idee środkowoamerykańskie, poprzez regionalizację i politykę, zgodnie z organizacją historyczną przeszłości kulturowej z perspektywy kolonialnej. Społeczności wolnomularskie i teozoficzne wykraczają daleko poza zwykłe spotkania towarzyskie, poprzez generowanie idei wpływających na wyobrażenia narodów Ameryki Środkowej, a w konsekwencji myślicieli z tego regionu, którzy objaśniali część ważnych zjawisk geopolitycznych o implikacjach globalnych. Potwierdza się wpływ jaki myśl masońska wywarła na powstanie państw i na myśl intelektualną Ameryki Środkowej. Rozprawa podporządkowana została rozumowaniu K. Poppera i wsparta koncepcjami metodologicznymi, które wypracowali: F. Romero, L. Zea, A. Roig, H. Cerutti Guldberg i F. Beorlegui. Jej celem jest rozpoznanie istnienia problemu środkowoamerykańskiego i jego myślicieli. Obszarem prac badawczych jest historiografia idei środkowoamerykańskich, włączając aspekty polityczne, z monitorowaniem ewolucji myśli, bazując na dziełach literackich, proklamacjach politycznych, ówczesnej prozie, zgodnie z masońskim schematem filozoficznym, z aspektami społecznymi determinującymi okresy historyczne w Ameryce Środkowej od 1820 do 1950 roku. Analiza językowa jest konsekwentnie stosowana do odkodowania dyskursu, posługując się wybranymi losowo tekstami źródłowymi. To doprowadziło do kodyfikacji, zgodnie z propozycją zdefiniowanych kodów Barthesa i zbudowania własnego protokół kodowania do analiz, prac, dokumentów, które wybrane zostały losowo. Dokonano wyboru trzech dzieł wybranych autorów, w celu ustandaryzowania i zastosowania metodologii kodyfikacji. Następnie sklasyfikowano rezultaty przy pomocy szablonów programu Excel i Atlas.ti 7, tak by uzyskać grupy słów i frekwencji występowania każdego kodu w odniesieniu do autora. Do celów podrzędnych należało przedstawienie wykorzystania lóż wolnomularskich w ramach środkowoamerykańskich sieci intelektualnych, masonerii środkowoamerykańskiej jako źródła inspiracji antyimperialistycznej, tworzenia się masońskiej myśli unionistycznej i znaczenia symboli masońskich i narodowych republik środkowoamerykańskich. W niniejszej pracy potwierdzono wpływ myśli wolnomularskiej na idee tworzenia w Ameryce Środkowej narodowego państwa federacyjnego.

This doctoral dissertation has its main line of research to make history of Latin American ideas. Since this type of research was complex, it is focused from an interdisciplinary perspective. It has established a methodology based on a protocol of codification which facilitated the study of Latin-American ideas with three features: factual, simple, and free to determine better the influence of structural systems that hold up the ideas of four thinkers. The aim of this dissertation is the study of the Central American thought and the presence of masonic ideas among: José Cecilio Díaz del Valle, Francisco Morazán Quesada, Félix Rubén Garcia Sarmiento (Rubén Darío) y Salvador Mendieta Cascante. Also, the main structure was approached as a source of different philosophical notions in modern masonic thought. The ideas captured by structural driving forces are from long duration and highly migratory that generates epistemological and methodological outcomes. So, it produces a reconstruction of processes, where ideas follow other ideas, revealing postulates as final reflections of the research. Summing up the followings: This dissertation evinced the mason influence from a scientific analysis in diverse thoughts of the Central American region throughout regionalization and politics, in concordance to the historical organization based on a cultural past since the colony. The masonic and theosophical societies went further from simple social gatherings by the production of influential thinking in the imagination of Central American nations, and the consequences in the regional thinkers, who clarify something of tremendous proportions with worldwide geopolitical implications. There is enough evidence to study Central American philosophical thought, and its main objective of this work, linked to analysis of ideas about nation construction and national identity. So, this corroborates the influence of masonic thinking in the creation of the states and intellectual Central American thought. Also, this research was conditioned by Popper's reasoning, and supported by the methodological ideas that were developed by; Francisco Romero, Leopoldo Zea, Andrés Roig, Horacio Cerutti Guldberg and Francisco Beorlegui. The methodological dissertation has the purpose of recognizing the existence of the Central American problematic, and their notion. Three works per author are chosen to standardize and apply a coding methodology, and then the results are classified in Excel and Atlas ti 7 worksheets to obtain a bunch of words, and the frequency of each code with respect to the author. Most of the works on the history of Latin American ideas and thought are based only on methodologies, where the researcher reads the works and interprets them according to their ideas or hypotheses, without applying methods to work the data objectively. As subtopics, it is presented the use of masonic Lodges in Central American intellectual networks, freemason in Central America as source of anti-imperialist inspiration, the establishment of unionist masonic thought and the meaning of national masonic symbols in the Central American Republics. This work searched and achieved to prove the influence of masonic ideas in the construction of National Federal State in Central America. The regeneration that the masonry is looking for can be found in the individual space, so that it reaches the social spot and reaches humanity in every human being, at the end it may impact the social as a whole. Here the evolutionary principles are applied until reaching the individual supra-state and an organizational-social super state.