Praca doktorska
Licencja
CC-BY - Uznanie autorstwaCechy składniowe polskiego tekstu łatwego do czytania dla osób z zespołem Downa - propozycja nowych wytycznych na podstawie badania empirycznego
| dc.abstract.pl | Głównym celem pracy jest sformułowanie wytycznych i rekomendacji dotyczących polskiego standardu easy-to-read – tekstu łatwego do czytania. W centrum zainteresowania pracy leżą aspekty składniowe łatwego tekstu, w szczególności zaś zalecenia związane ze stosowaniem w nim zdań pojedynczych lub złożonych. Tekst łatwy do czytania to format dostępnej informacji pisemnej charakteryzujący się znacznym uproszczeniem tekstu na poziomie treści, składni i leksyki oraz specyficzną formą graficzną. Pierwotną grupą docelową łatwych tekstów były osoby z niepełnosprawnością intelektualną. Obecnie zauważa się ich przydatność również dla innych grup. W języku polskim temat nie doczekał się jeszcze szerszych opracowań naukowych. Praca składa się z czterech rozdziałów teoretycznych i dwóch badawczych. Rozdział pierwszy przybliża tematykę zrozumiałości tekstów oraz i kompetencji poznawczych umożliwiające czytanie ze zrozumieniem. W rozdziale drugim scharakteryzowano rozwój języka i umiejętności czytania u osób z niepełnosprawnością intelektualną, ze szczególnym uwzględnieniem osób z zespołem Downa. Wysoka częstotliwość występowania tego zespołu genetycznego oraz charakterystyczny profil językowy dotkniętych nim osób są powodami wyboru tej grupy do badania. Rozdział trzeci opisuje rozwój koncepcji łatwego języka, jej podstawowe założenia oraz sposoby realizacji różnych aspektów tej koncepcji w krajach europejskich. Czwarty rozdział pracy dotyczy tekstów łatwych do czytania w Polsce. W jego pierwszej części przedstawiono zarys historii oraz obecny status łatwych tekstów w Polsce. Stopień rozwoju i wytyczne easy-to-read w Polsce zestawiono z doświadczeniami z innych krajów słowiańskich. Drugą część rozdziału czwartego stanowi krytyczne omówienie polskiej wersji standardów tworzenia tekstu łatwego do czytania stworzonych przez stowarzyszenie Inclusion Europe. Omówienie uwzględnia obecny stan wiedzy naukowej oraz zalecenia i praktyki stosowane w obcojęzycznych standardach łatwego tekstu. Badanie opisane w rozdziałach piątym i szóstym składało się z dwóch etapów. Pierwszym z nich była analiza korpusu łatwych tekstów opublikowanych w latach 2006–2016. W korpusie zidentyfikowano najczęściej występujące typy zdań podrzędnie złożonych. Dla wybranych typów zdań zaproponowano schematy pozwalające na rozbicie zdań złożonych na ciągi zdań pojedynczych przy zachowaniu spójności relacji pomiędzy zdaniami. Schematy te, inspirowane wytycznymi niemieckimi, zostały dostosowane do języka polskiego. Propozycje parafraz wykorzystano w badaniu eksperymentalnym. Celem badania było sprawdzenie, czy ciągi zdań pojedynczych są bardziej zrozumiałe dla osób z zespołem Downa niż odpowiadające im treścią zdania złożone. Na jego potrzeby stworzono test polegający na odczytywaniu zdań i wskazywaniu pasującego obrazka. Badanie z udziałem pełnoletnich, czytających osób z zespołem Downa przeprowadzono z uwagi na pandemię COVID-19 w dwojakiej formie: pełnej (twarzą w twarz) oraz internetowej. Do analizy danych wykorzystano metodologię liniowych modeli mieszanych. Wyniki badania okazały się nierozstrzygające. Istotną korelację odkryto jedynie pomiędzy prawidłowym wyborem obrazka a czasem poświęconym na udzielenie odpowiedzi. Brak istotnych różnic dla pozostałych parametrów może oznaczać, że autorom tekstów łatwych do czytania można pozostawić pewną wolność w zakresie używanych konstrukcji składniowych. Wynik ten należałoby potwierdzić w szerszym badaniu. Zwieńczeniem pracy są zaproponowane wytyczne dla autorów łatwych tekstów. Ich głównymi źródłami są standardy Inclusion Europe, zasady prostej polszczyzny oraz stworzone przez językoznawców wytyczne niemieckie. Uwzględniono również wyniki badań naukowych przytoczonych w pracy. Ze względu na brak definitywnego rezultatu badań własnych propozycje przekształcenia zdań złożonych w ciągi zdań pojedynczych przedstawiono jedynie jako sugestie mogące pomóc w skróceniu zbyt długich zdań. |
| dc.abstract.pl | The aim of this dissertation is to formulate guidelines for a Polish easy-to-read (ETR) standard (tekst łatwy do czytania). Its main focus are the syntactic aspects of easy-to-read, especially recommendations concerning the use of simple and complex sentences in ETR texts. Easy-to-read is an accessible information format whose main characteristics are major text simplification with regard to content, syntax and lexicon and a special visual form. It was initially intended for people with intellectual disabilities. Its usefulness to other groups is widely noticed nowadays. The Polish ETR standard has barely found any academic interest. The thesis consists of four theoretical and two empirical chapters. The first chapter is focused on text readability as well as cognitive components of reading comprehension. Chapter two describes the language and reading development of people with intellectual disabilities, with special regard to people with Down syndrome. A high frequency of Down syndrome in the population and a specific language profile in the syndrome were the rationale behind the choice of this group to study the syntax of ETR. Chapter three describes the development of the ETR concept, its prerequisites and its different aspects in international practice. The fourth chapter focuses on the situation of ETR in Poland. Its first part outlines the history and the current state of affairs of easy-to-read in Poland. The status and guidelines of easy-to-read in Poland are compared and contrasted with those of other Slavic countries. The second part of the chapter comprises a critical commentary on the Polish version of the easy-to-read standards created by the organisation Inclusion Europe. The commentary takes into account the current research and the guidelines and practices of other countries. The study described in chapters five and six had two stages. The first stage was a corpus analysis of Polish easy-to-read text published between the years 2006 and 2016. I identified the most common types of complex sentences in the texts. For most of the detected subordinate clause types, paraphrasing patterns were developed, dividing the complex sentences into simple ones while preserving coherence markers between the two sentences. The patterns were inspired by the German set of guidelines and have been adapted to the Polish language. The paraphrase suggestions were used in the experimental study. The study aimed to determine whether sets of two simple sentences are more understandable to readers with Down syndrome than complex sentences with the same content. A test was created, involving reading each sentence and choosing a matching picture. The study participants were adult readers with Down syndrome. Due to the COVID-19 pandemic the data collection was conducted in two modes: the full version in face-to-face meetings and the core version online. The data was analysed using the linear methodology of mixed models. The study results turned out to be inconclusive. The only significant correlation was the one between the correctness of the response and the time taken to choose the picture. Lack of significant differences for other parameters might suggest that easy-to-read authors might be left a certain degree of freedom when making syntactic decisions in their texts. However, larger-scale research should be conducted to confirm the assumption. The research conducted resulted in creating a set of guidelines for ETR authors. The main sources of guidelines are the Inclusion Europe ETR standards, some guidelines for the Plain Polish standard and the German guidelines, the latter two created by linguists. The research cited earlier in the thesis was also taken into account. Because of the inconclusive result of my own study, the paraphrasing patterns created were included only as a suggestion that authors might find helpful when dealing with overly long sentences. |
| dc.affiliation.department | Wydział Lingwistyki Stosowanej |
| dc.contributor.author | Przybyła-Wilkin, Agnieszka |
| dc.date.accessioned | 2023-10-20T06:09:15Z |
| dc.date.available | 2023-10-20T06:09:15Z |
| dc.date.defence | 2023-10-30 |
| dc.date.issued | 2023-10-20 |
| dc.description.promoter | Paradowski, Michał |
| dc.identifier.uri | https://repozytorium.uw.edu.pl//handle/item/4721 |
| dc.language.iso | pl |
| dc.rights | CC-BY |
| dc.rights | CC-BY |
| dc.rights.uri | CC-BY |
| dc.subject.pl | czytanie ze zrozumieniem |
| dc.subject.pl | zespół Downa |
| dc.subject.pl | składnia |
| dc.subject.pl | zrozumiałość |
| dc.subject.pl | niepełnosprawność intelektualna |
| dc.subject.pl | łatwy język |
| dc.subject.pl | tekst łatwy do czytania |
| dc.subject.pl | reading comprehension |
| dc.subject.pl | Down syndrome |
| dc.subject.pl | readability |
| dc.subject.pl | syntax |
| dc.subject.pl | intellectual disability |
| dc.subject.pl | easy language |
| dc.subject.pl | easy-to-read |
| dc.title | Cechy składniowe polskiego tekstu łatwego do czytania dla osób z zespołem Downa - propozycja nowych wytycznych na podstawie badania empirycznego |
| dc.title.alternative | Syntactic Features of Polish Easy-to-Read Texts for Readers with Down's Syndrome - New Suggested Guidelines Based on an Empirical Study |
| dc.type | DoctoralThesis |
| dspace.entity.type | Publication |