Praca doktorska
Pragmalingwistyczna analiza tekstów szkoleniowych z zakresu zarządzania
| dc.abstract.pl | Przedmiotem rozprawy doktorskiej jest układ komunikacji specjalistycznej ze szczególnym uwzględnieniem relacji między komunikatem a jego odbiorcą. Opracowanie zasad analizy sugestywności tekstu specjalistycznego stanowi ważne wyzwanie badawcze w zakresie lingwistyki tekstów fachowych. Dlatego też głównym zadaniem badania podjętego w ramach niniejszej rozprawy było opracowanie metody mierzenia stopnia sugestywności komunikatu specjalistycznego oraz wyeksponowanie środków wpływających na jego skuteczność. W tym celu został opracowany sposób mierzenia tekstu pod względem efektywności komunikacyjnej na bazie eksperymentalnej. Eksperyment miał charakter sondażu ankietowego z udziałem grupy specjalistów z zakresu zarządzania. Z kolei eksperyment ten został poprzedzony analizą lingwistyczną określonego korpusu tekstów szkoleniowych dla menedżerów (tekstów opisów przypadków). Opis przypadku stanowi bodziec, w wyniku którego następuje rekonstrukcja wcześniej nabytej przez respondentów wiedzy specjalistycznej oraz generowanie nowych elementów w obrębie tej wiedzy. Szkolenie zawodowe poprzez bezpośrednie doświadczenie jest najskuteczniejszą formą doskonalenia kadry menedżerskiej. W tym celu stosuje się specjalistyczne metody szkoleniowe. Do takich metod należy tzw. studium przypadku. W układzie komunikacji specjalistycznej teksty opisów przypadków są oceniane ze względu na stopień ich sugestywności i skuteczności. W układzie komunikacji ważna jest nie tylko realizacja intencji nadawcy zakomunikowana bezpośrednio, ale także właściwości recepcyjne odbiorcy, który na podstawie percypowanych bodźców jest w stanie uczestniczyć w dyskursie. Z uwagi na fakt, że pewne materiały dydaktyczne bywają mało skuteczne należało zastanowić się nad skonstruowaniem sugestywnego tekstu, którego wykorzystanie zwiększyłoby efektywność pracy edukacyjnej. W wyniku pragmalingwistycznej analizy stwierdzono, że w odpowiedni sposób skonstruowany tekst jest optymalnym narzędziem skutecznego oddziaływania na odbiorcę. W ten sposób nadawca kształtuje sposób postrzegania, myślenia i zachowania odbiorcy. Rozprawa doktorska składa się z dwóch rozdziałów. Rozdział 1. zatytułowany „Tekst w układzie komunikacji specjalistycznej” został poświęcony zagadnieniom dotyczącym pojęcia tekstu oraz przedstawiono w nim rozważania na temat specyfiki komunikacji fachowej. W podrozdziale 1.1. pt. „Tekst jako obiekt badań lingwistycznych” podkreślono, że podstawowym miernikiem fachowości tekstu jest kwantum wiedzy specjalistycznej, która stanowi o jego wartości informatywnej. To pozwoliło uznać przyjęte za przedmiot badania teksty szkoleniowe za teksty o specjalistycznym przeznaczeniu. Po dokonaniu ich analizy odbiorcy aktywowali swój zakres wiedzy i konstruowali nowe elementy wiedzy specjalistycznej odnośnie obiektów, ich właściwości i relacji, co zostało udowodnione w wyniku przeprowadzonego eksperymentu lingwistycznego. Osobne miejsce w podrozdziale 1.1. zajmują rozważania nad problemem zarządzania wiedzą. Na potrzeby rozprawy doktorskiej został opracowany model transferu wiedzy w układzie komunikacji specjalistycznej, w ramach której eksponentami wiedzy są teksty opisów przypadków. Kwestia, która została wyeksponowana odnosi się do sposobu generowania i przetwarzania wiedzy w dyskursie specjalistycznym. W rozprawie udowodniono, że omawiane teksty szkoleniowe są stymulatorem tych procesów. Z uwagi na fakt, iż wiedza jako niezbywalna właściwość człowieka jest generowana w wyniku doświadczenia i procesu rozumowania wykazano, że badane teksty szkoleniowe prowokują do refleksji nad konkretnym zagadnieniem, w rezultacie czego ich odbiorcy doskonalą swoją dotychczasową wiedzę specjalistyczną. Centralnym zagadnieniem podrozdziału 1.2. pt. „Sugestywność tekstu a jego percepcja” było pojęcie sugestii. Mimo różnych poglądów w literaturze naukowej na temat sugestii w toku rozważań zauważono, że można ją scharakteryzować jako wywieranie wpływu na myśli, przekonania i zachowanie przez oddziaływanie na świadomość, wykorzystywanie podatności psychicznej przy poddawaniu komuś myśli i/lub opinii. Zwrócono też uwagę na kwestię perceptywności tekstów wytworzonych na podstawie wiedzy specjalistycznej, które z jednej strony stanowią ogniwo łańcucha tekstów w dyskursie specjalistycznym, a z drugiej strony stanowią element komunikacyjnej interakcji w układzie komunikacji specjalistycznej. Rozdział 2. pt. „Eksperyment lingwistyczny” stanowi empiryczną część rozprawy doktorskiej. Badane materiały szkoleniowe bez wątpienia są tekstami o szczególnym przeznaczeniu. Należy traktować je jak instrukcje dla specjalistów z zakresu zarządzania. Ich analiza wymaga konkretnej wiedzy specjalistycznej i ją aktywuje. W rozdziale została przedstawiona również pragmalingwistyczna analiza określonego korpusu tekstów oraz charakterystyka nadawców i odbiorców tekstów szkoleniowych, czyli osób sprawujących funkcję menedżera, a także zostały zaprezentowane i zinterpretowane wyniki eksperymentu lingwistycznego. W tym rozdziale została przeprowadzona teoretyczna analiza problemu, w stosunku do której określono elementy struktury sugestywnego tekstu, obrano ramy czasowe opublikowanych tekstów zbliżone do czasu przeprowadzenia eksperymentu lingwistycznego, wybrano teksty ze specjalistycznego źródła, przeprowadzono analizę lingwistyczną określonego korpusu tekstów, wybrano do badania ankietowego tekst i dokonano jego analizy, opracowano pytania ankietowe, wybrano respondentów, przeprowadzono badanie ankietowe i zinterpretowano otrzymane wyniki. W celu weryfikacji wyników zostało przeprowadzone kontrolne badanie ankietowe, na potrzeby którego wybrano tekst, dokonano jego analizy i przeprowadzono je na wybranej grupie respondentów. Podstawowym zadaniem badania było obiektywne zmierzenie zaobserwowanego stopnia sugestywności, czyli opracowanie zasad procedury naukowej nazwanej w rozprawie doktorskiej sugestiometrią. Przeprowadzenie eksperymentu lingwistycznego miało na celu wyróżnienie elementów tekstu, w wyniku analizy którego oczekuje się zmiany w sposobie postrzegania i myślenia jego odbiorców oraz przekonania ich do podjęcia określonych działań. Eksperyment pozwolił określić cztery poziomy mierzenia sugestywności tekstu. Na najwyższym, czyli czwartym poziomie mierzenia sugestywności tekstu, uwzględnione zostały takie cechy odbiorcy tekstu, jak: płeć, wiek, wykształcenie, status społeczny, branża, staż pracy w organizacji, pełniona funkcja, doświadczenie i wiedza specjalistyczna. Na trzecim poziomie mierzenia sugestywności pomija się płeć odbiorcy i jego dotychczasowe doświadczenie specjalistyczne. Na drugim poziomie mierzenia sugestywności bierze się pod uwagę taką charakterystykę odbiorcy tekstu, jak: branża, pełniona przez odbiorcę funkcja w organizacji i poziom jego wiedzy specjalistycznej. Natomiast na pierwszym poziomie mierzenia sugestywności tekstu uwzględnia się jedynie branżę i wiedzę specjalistyczną odbiorcy tekstu. Odpowiednio zostały wyodrębnione cztery stopnie sugestywności tekstu specjalistycznego. W celu skonstruowania sugestywnego tekstu powinno się mieć na uwadze następujące treści: przystępność tekstu, jego autentyczność i wiarygodność, fabułę jako historię walki z przeciwnościami losu, kombinację idei i emocji, zmaganie pomiędzy oczekiwaniem a rzeczywistością, odnoszenie się do osobistych doświadczeń, identyfikowanie się odbiorcy z postaciami lub sytuacjami, angażowanie odbiorcy i zapamiętywanie modułów tekstu. Wywołane zmiany u odbiorcy tekstu mogą zachodzić w sposobie jego postrzegania, myślenia i zachowania. Pierwszy stopień sugestywności tekstu oznacza, że u odbiorcy nie wywołano powyższych zmian. Drugi stopień sugestywności wskazuje, że odbiorca zmienił swój sposób postrzegania. Trzeci stopień eksponuje nie tylko zmianę w samym postrzeganiu, ale także w sposobie myślenia. Kombinacja tych obszarów i zmiana w sposobie zachowania odbiorcy świadczy o czwartym stopniu sugestywności tekstu. Na podstawie zaproponowanych charakterystyk tekstu stwierdzono, że tekst opisu przypadku po odpowiedniej rekonstrukcji może osiągnąć czwarty stopień w skali sugestywności. Wyniki eksperymentu lingwistycznego potwierdziły tezę, że możliwe jest obiektywne określenie miary stopnia sugestywności tekstu wykorzystywanego w celu „zarządzania” wiedzą. Analiza tekstów opisów przypadków wpłynęła na spowodowanie zmiany w postrzeganiu, myśleniu i zachowaniu odbiorców, co zostało udowodnione eksperymentalnie. Rezultat eksperymentu świadczy o tym, że została odnotowana zmiana w postrzeganiu, ponieważ 56% osób ankietowanych spojrzało z innej perspektywy na organizację: dostrzegło jej słabe i mocne strony, zagrożenia i szanse otoczenia oraz słabe strony własnego stylu zarządzania organizacją, rozwiązywania konfliktów i nowe sposoby osiągnięcia zaplanowanych celów. Wynik badania kontrolnego potwierdził skuteczność tekstu w zmianie sposobu postrzegania odbiorców, ponieważ nastąpiła ona u 65% respondentów. Eksperyment wykazał również zmianę w sposobie myślenia, ponieważ 40% osób ankietowanych zmieniło swoje zdanie na temat organizacji: polityki i działań organizacji, środowiska zewnętrznego i wewnętrznego organizacji, w tym kultury organizacyjnej, stosunku do współpracowników i sposobu komunikowania się z nimi oraz napotykanych problemów, a nawet zwróciło uwagę na nowe drogi dojścia do zaplanowanych celów. Ponownie w wyniku badania kontrolnego udowodniono sugestywność tekstu, tym razem wpływając na zmianę sposobu myślenia 43% odbiorców. W następstwie eksperymentu została także zaobserwowana zmiana w zachowaniu, ponieważ 36% osób ankietowanych zamierzało wprowadzić zmiany w swojej pracy: zapobiegać problemom podobnym do przedstawionych, zainicjować zmiany w swoim stylu zarządzania, sposobie wykorzystywania zasobów i strukturze organizacji, stylu komunikowania się i rozwiązywania konfliktów oraz zamierzało zmienić wcześniej podjęte decyzje dotyczące organizacji, w której pracuje. W badaniu kontrolnym 70% respondentów zmieniło sposób zachowania, co po raz kolejny potwierdziło założenie o efektywności badanego tekstu szkoleniowego. Badanie udowodniło, że teza rozprawy doktorskiej dotycząca sugestywności tekstów opisów przypadków jest skuteczna, ponieważ zmiany w sposobie postrzegania, myślenia i zachowania po analizie pierwszego tekstu wystąpiły u 79% badanych menedżerów, a po analizie drugiego tekstu aż u 86% badanych menedżerów. Pragmalingwistyczna analiza wykazała, że badany typ tekstu specjalistycznego jest tekstem szkoleniowym o wysokim stopniu sugestywności. Jego odpowiednie skonstruowanie skutkuje wywołaniem pożądanych przez nadawcę zmian w sposobie postrzegania, myślenia i zachowania odbiorców. Wyniki rozprawy doktorskiej mogą przyczynić się do udoskonalenia lingwistycznych technik edukacyjnych w układzie komunikacji specjalistycznej. Podniesienie jakości kształcenia i zwiększenie efektywności pracy profesjonalnej jest wyzwaniem, z którym coraz więcej organizacji będzie musiało się zmierzyć. Optymalizacja procesu komunikacji wymaga udoskonalenia strategii maksymalizacji osiągania celu, a nawet otrzymania wartości dodanej poprzez generowanie wiedzy w postaci nowych idei. Rozprawa doktorska stanowi punkt wyjścia do prowadzenia dalszych badań nad sugestiometrią i doskonalenia materiałów edukacyjnych z zakresu zarządzania. W rozprawie zostały wykorzystane zasoby krajowych i zagranicznych bibliotek. Bibliografia zawiera ponad 450 pozycji. Na końcu rozprawy zamieszczono wykaz figur, tabel i diagramów, wykaz skrótów encyklopedii i słowników oraz modele tekstów i teksty szkoleniowe, którymi posłużono się w sondażu ankietowym. Dodatkowo został opracowany słownik podstawowych pojęć użytych w rozprawie oraz leksykon czasowników i leksykon przymiotników w celu ukazania gatunkowej odrębności badanych tekstów. |
| dc.affiliation.department | Wydział Lingwistyki Stosowanej |
| dc.contributor.author | Rybińska Agnieszka |
| dc.date.accessioned | 2013-04-25T11:30:02Z |
| dc.date.available | 2013-04-25T11:30:02Z |
| dc.date.defence | 2013-05-14 |
| dc.date.issued | 2013-04-25 |
| dc.description.promoter | Lukszyn Jurij |
| dc.identifier.uri | https://repozytorium.uw.edu.pl//handle/item/235 |
| dc.language.iso | pl |
| dc.rights | ClosedAccess |
| dc.subject.pl | zarządzanie |
| dc.subject.pl | sugestywność |
| dc.subject.pl | pragmalingwistyczna analiza |
| dc.subject.pl | tekst szkoleniowy |
| dc.subject.pl | tekst specjalistyczny |
| dc.title | Pragmalingwistyczna analiza tekstów szkoleniowych z zakresu zarządzania |
| dc.type | DoctoralThesis |
| dspace.entity.type | Publication |