Opinia biegłego psychologa i seksuologa w postępowaniu karnym: ujęcie teoretyczne i empiryczne

Przygotowana przeze mnie rozprawa doktorska zawiera zarówno rozdziały o charakterze teoretycznym, jak również praktycznym, odnoszące się do rezultatów przeprowadzonych przeze mnie badań. W pierwszym z rozdziałów podejmuję temat analizy instytucji biegłego. W opisywanym rozdziale odnoszę się również do tajemnicy zawodowej biegłego – jej ograniczeniach, wymaganiach oraz okolicznościach, w których możliwe jest powołanie się na nią przez biegłego. Rozdział zakończony zostaje omówieniem status biegłego w innych krajach europejskich – zarówno w systemie kontynentalnym oraz common law. Kolejny rozdział również poświęcony został biegłemu, tym razem jednak omówiony zostaje ustrojowy status tejże instytucji, przede wszystkim warunki, jakie muszą być spełnione przez podmiot ubiegający się o wpis na listę biegłych. Następnie opisane zostają regulacje prawne dotyczące m.in. sposobu weryfikacji posiadanych przez podmiot ubiegający się o wpis na listę biegłych wiadomości specjalnych, sposobu sprawowania kontroli nad biegłymi. Końcową część omówionych rozważań stanowi omówienie danych uzyskanych od Prezesów Sądów Okręgowych w Polsce. Kolejne podrozdziały dotyczą ustaw o zawodach lekarza i lekarza dentysty oraz o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów. Odnoszę się w nich do ścieżki edukacyjnej, której zakończenie w sposób pozytywny jest niezbędne by uzyskać jeden z przedmiotowych tytułów, a następnie skupiam się na dalszym kształceniu zawodowym, w tym niezbędnych egzaminach. W trzecim z rozdziałów przeprowadzam omówienie przepisów prawa procesowego, które regulują pozycję biegłego w postępowaniu karnym w ogólności. W omawianym rozdziale opisane zostały ponadto okoliczności uzasadniające powołania biegłego psychologa lub biegłego seksuologa w trakcie postępowania karnego – dokonane zostało zarówno odniesienie do konkretnych przepisów prawa, jak również poglądów prezentowanych w tym zakresie przez doktrynę i orzecznictwo. Czwarty rozdział poświęcony został niemal w całości regulacjom zawartym w ustawie o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzającymi zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych. Tym nie mniej główny temat opisywanego działu, jakim jest ustawa, rozpoczęłam od opisania trybu postępowania w jakim prowadzone są sprawy na jej podstawie, następnie skupiłam się na wyzwaniach stawianych przed uczestnikami postępowania w trakcie jego trwania oraz zwrotów zastosowanych w ustawie budzących największe kontrowersje i wątpliwości. Podobnie jak w rozdziale drugim, w rozdziale czwartym zawarte zostały również elementy praktyczne, a mianowicie zestawienie uzyskanych przeze mnie, ponownie od Prezesów Sądów Okręgowych. Omówienie przedstawionych danych, pozwoliło na sformułowaniu wniosków w zakresie funkcjonowania ustawy oraz wykorzystywania przez sądy w Polsce możliwości, które przewiduje. Przedostatni z rozdziałów różni się w znaczącym stopniu od poprzednich zawiera bowiem analizę metod badawczych i analitycznych wykorzystywanych w pracy biegłego psychologa i biegłego lekarza seksuolog, przede wszystkim ich podstawowego narzędzia pracy jakim jest wywiad diagnostyczny. Ostatnia część rozdziału piątego stanowi niejako podsumowanie zagadnień merytorycznych poruszanych przeze mnie we wcześniejszych rozdziałach – stanowi bowiem omówienie 15 postępowań karnych prowadzonych przed Sądem Rejonowym w Sokołowie Podlaskim oraz 100 postępowań prowadzonych przed Sądami Rejonowymi w Warszawie, w których wydane zostały opinie przez biegłego psychologa, biegłego lekarza – seksuologa lub przez obydwu tych biegłych. Ostatni z rozdziałów stanowi próbę zidentyfikowania problemów i konfliktów przed jakimi stają biegli psychologowie i biegli lekarze seksuolodzy biorący udział w postępowaniu karnym. Dokonane omówienie ma stanowi wstęp do podjęcia przeze mnie próby znalezienia rozwiązań, które byłyby równie satysfakcjonujące dla wszystkich podmiotów biorących udział w postępowaniu karnym.

My dissertation contains both theoretical and practical chapters which contain the results of my research. In the first chapter, I am analyzing the institution of an expert witness. In this chapter I also refer to the professional secrecy of an expert witness - its limitations, requirements and circumstances, in which the expert can invoke professional secrecy. The chapter ends with a discussion of the status of an expert witness in other European countries - both in the continental and common law systems. The next chapter discusses the constitutional status of an expert and the conditions that must be met by an entity applying for entry on the list of experts witness. Then, legal regulations regarding the verification of the subject's special knowledge, how to exercise control over experts witness, circumstances that may result in removal from the list of court experts and disciplinary penalties that can be applied to experts are discussed. The final part of the considerations in this chapter is the presentation of data obtained from the Presidents of District Courts in Poland. Next subsections relate to the Act on professions of doctor and dentist and the Act on the profession of the psychologist and the professional self – government of psychologists. The path of education which completion in a positive way is necessary to obtain one of the professional titles was described. Also, further vocational training, including necessary exams. The third of the chapters describes the provisions of procedural law that determine the position of an expert in criminal proceedings. This chapter also discusses the circumstances justifying the appointment of an expert psychologist or expert sexologist during criminal proceedings. In addition, reference was made to specific legal provisions as well as opinions presented by doctrine and case law. The fourth chapter concerns almost entirely the regulations contained in the Act on proceedings against persons with mental disorders posing a threat to life, health or sexual freedom of others. The main subject of the described subsection is the Act. I started this subsection by describing the procedure according in which cases are conducted. Then I focused on the challenges posed to the participants of the proceedings and the phrases used in the act that raise the most controversy and doubts. Similarly to the second chapter, also in the fourth chapter practical elements are included. The practical elements concern the data about the frequency of submitting applications to initiate proceedings provided for in the Act, depending on the District Court. Discussion about the presented data has allowed to formulate conclusions regarding the functioning of the Act and the use by courts in Poland of the possibilities it provides. The penultimate of the chapters is significantly different from the previous ones because it contains an analysis of research and analytical methods used in the work of an expert psychologist and expert sexologist and presents the basic work tool which is the diagnostic interview. The last part of this chapter is a summary of the substantive issues discussed by me in previous chapters - it is a discussion of 15 criminal proceedings before the Regional Court in Sokołów Podlaski and 100 proceedings before the Regional Courts in Warsaw, in which an expert psychologist, expert sexologist or both experts gave their opinions. The last chapter is an attempt to identify the problems and conflicts faced by expert psychologists and expert sexologists involved in criminal proceedings and issuing opinions during its course. The discussion will be an introduction to finding solutions that would be equally satisfactory for all entities involved in criminal proceedings.