Praca doktorska
Miniatura
Pliki
PFigurski_rec_JDobosz.pdf215.82 KB
PFigurski_opinia_RSMichalowski.pdf53.43 KB
PFigurski_rec_ZDalewski.pdf167.36 KB
PFigurski_doktorat.pdf4.42 MB
Licencja
ClosedAccessDostęp zamknięty
 

Modlitwy za króla w kanonie rzymskim Mszy. Studium z dziejów teologii politycznej wczesnego średniowiecza w łacińskim chrześcijaństwie

Uproszczony widok
dc.abstract.enCharles the Bald began a new liturgical tradition of prayers for rulers in medieval Latin Christianity, by ordering the addition of the commemoration of the title "king" to the Roman Canon of the Mass. After this point, the title ''king" was expected to be included in the prayers of the most sacred celebrations, alongside with the titles of the pope and of the local bishop.In doing so, Charles strived to elevate the position of the anointed ruler in the Church and to provide him with the most holy place of commemoration during the Mass. During the ninth and tenth centuries, the appearance of the prayer for rulers in the Roman Canon of the Mass was still exceptional, whereas by the thirteenth century itsabsence would be unusual.Based on the analysis of over four hundred liturgical manuscripts, my dissertation surveys the history of the aforementioned prayer and its importance for sacralization of kingship in early medieval Europe. It provides statistical research on the dissemination of these prayers throughout the Latin liturgy and it focuses on specific ecclesiastical centers and figures by analyzing causes for accepting or rejecting the innovation in the liturgical books of: Warmund of Ivrea, Bernward of Hildesheim, Sigebert of Minden, and monasteries in Regensburg, Fulda and Corvey.
dc.abstract.plDysertacja jest analizą nieopracowanego dotąd zwyczaju modlenia się za władców w trakcie Mszy, szczególnie podczas liturgii eucharystycznej. W pracy opisano, w jaki sposób oracje za rządzących kształtowały oraz odzwierciedlały teologię polityczną wieków średnich. Mszalne intercesje za władców określały bowiem postawy między monarchami, papieżami oraz biskupami. Kluczowym tekstem dla analizy jest kanon rzymski, czyli najważniejsza modlitwa chrześcijaństwa łacińskiego i jeden z najważniejszych tekstów Kościoła katolickiego. Ta modlitwa eucharystyczna, podczas wykonywania której chleb i wino stają się Ciałem i Krwią Chrystusa, została przekazana przez setki średniowiecznych rękopisów liturgicznych. Tylko pozornie prawie 400 manuskryptów, zbadanych na potrzeby pracy, zawiera identyczny tekst. Analizie różnic leksyki kanonu rzymskiego, szczególnie w odniesieniu do modlitw za rządzących, poświęcono przedkładaną dysertację. Wynikiem badań jest ustalenie i interpretacja genezy oraz sposobów rozprzestrzeniania się modlitwy za władców w otwierającej sekcji kanonu rzymskiego, rozpoczynającej się od słów "Te igitur clementissime Pater". Ta część kanonu była do X wieku zarezerwowana dla wspomnienia hierarchii kościelnej oraz była wyrazem jedności między sprawującymi eucharystyczną ofiarę a lokalnym biskupem oraz papieżem. W drugiej połowie IX wieku do "Te igitur" z inicjatywy Karola Łysego dodano królewski tytuł. W części zarezerwowanej dotąd dla najwyższych dostojników duchownych, biskupa i papieża, miano wspominać również króla, gdyż w zamierzaniu ambitnego Karolinga monarcha także należał do grona najwyższych przywódców Kościoła. Innowacja liturgiczna Karola Łysego powoli znajdowała akceptację wśród hierarchów imperium, którzy niezbyt ochoczo w zamawianych dla siebie rękopisach uwzględniali władcę w części zarezerwowanej dla duchownych. Nowy sposób modlitwy wprowadzony w kręgu Karola Łysego był bowiem zerwaniem nie tylko z rzymską tradycją, lecz także z dotychczasową praktyką liturgiczną całego chrześcijaństwa (również Kościołów Wschodu). Przed drugą połową IX wieku rządzących wspominano w trakcie Eucharystii, ale czyniono to w częściach umożliwiających modlitwę za wszystkich wiernych. Taka liturgia nie dawała podstaw do uznania króla za duchownego dostojnika. W liturgicznych księgach łacińskiego chrześcijaństwa aż do panowania Karola Łysego zachowywano wyraźny podział między duchownymi a monarchami.W IX wieku sakralizującą modlitwę za króla można znaleźć jedynie w 11 rękopisach, które przeważnie pochodziły z centrów karolińskiej władzy, podczas gdy w XIII wieku do wyjątków należy brak owej oracji i to nawet w rękopisach z prowincjonalnych terenów. Kluczowym dla rozprzestrzeniania się innowacji były X i XI stulecie, czyli okres panowania dynastii Ottonów i Salijczyków. Analiza przypadków z lat 900-1100 pozwoliła na wypracowanie interesującego obrazu Kościoła Rzeszy. Ottońscy i wczesnosaliccy biskupi, którzy odznaczali się dużą samoświadomością, nie akceptowali modlitwy za króla w "Te igitur" i nie uwzględniali jej w zamówionych dla siebie księgach liturgicznych, mimo że znali ją z innych rękopisów. Wydaje się, że owi hierarchowie podzielali eklezjologię, w której wśród duchownych przywódców nie było miejsca dla namaszczonego króla, co przypominałoby postawę reformatorów Kościoła z drugiej połowy XI wieku. Natomiast w klasztorach Rzeszy, szczególnie tych, które produkowały sakralizujące monarchów obrazy lub narracje, kopiowano orację za władców w "Te igitur". Obraz Kościoła Ottonów i wczesnych Salijczyków wydaje się zatem dużo bardziej skomplikowany niż dotychczasowe uogólnienia badaczy. Oprócz szczegółowych ustaleń, przedkładana dysertacja jest także próbą wprowadzenia do polskiej mediewistyki nowego typu źródeł – ksiąg liturgicznych, które zazwyczaj marginalizowano w badaniach nad historią polityczną oraz społeczną średniowiecza.
dc.affiliation.departmentWydział Historyczny
dc.contributor.authorFigurski, Paweł
dc.date.accessioned2016-12-02T00:05:34Z
dc.date.available2016-12-02T00:05:34Z
dc.date.defence2016-12-20
dc.date.issued2016-06-22
dc.description.osid114853
dc.description.promoterMichałowski, Roman
dc.identifier.apd22710
dc.identifier.urihttps://repozytorium.uw.edu.pl//handle/item/1823
dc.language.isopl
dc.rightsClosedAccess
dc.subject.ensacralization of political power
dc.subject.enpolitical theology
dc.subject.enideology of power
dc.subject.enearly medieval kingship
dc.subject.enhistory of the Church
dc.subject.enpaleography
dc.subject.encodicology
dc.subject.enLatin liturgy
dc.subject.enRoman Canon
dc.subject.enEucharist
dc.subject.ensacramentaries
dc.subject.enmissals
dc.subject.enpontificals
dc.subject.enCharles the Great
dc.subject.enCharles the Bald
dc.subject.enBernward of Hildesheim
dc.subject.enWarmund of Ivrea
dc.subject.enWolfgang of Regensburg
dc.subject.enSigebert of Minden
dc.subject.enRegensburg
dc.subject.enFula
dc.subject.enCorvey
dc.subject.enHenry II
dc.subject.enReichenau
dc.subject.enSankt Gallen
dc.subject.enCorbie
dc.subject.plsakralizacja władzy
dc.subject.plteologia polityczna
dc.subject.plideologia władzy
dc.subject.plmonarchia wczesnośredniowieczna
dc.subject.plhistoria Kościoła
dc.subject.plpaleografia
dc.subject.plkodykologia
dc.subject.plliturgia łacińska
dc.subject.plkanon rzymski
dc.subject.plEucharystia
dc.subject.plsakramentarze
dc.subject.plmszały
dc.subject.plpontyfikały
dc.subject.plKarol Wielki
dc.subject.plKarol Łysy
dc.subject.plBernward z Hildesheim
dc.subject.plWarmund z Ivrei
dc.subject.plWolfgang z Ratyzbony
dc.subject.plSigebert z Minden
dc.subject.plRatyzbona
dc.subject.plFulda
dc.subject.plNowa Korweja
dc.subject.plHenryk II
dc.subject.plReichenau
dc.subject.plSankt Gallen
dc.subject.plCorbie
dc.titleModlitwy za króla w kanonie rzymskim Mszy. Studium z dziejów teologii politycznej wczesnego średniowiecza w łacińskim chrześcijaństwie
dc.title.alternativePrayers for a King in the Roman Canon of the Mass. A Study in Early Medieval Political Theology in Latin Christianity
dc.typeDoctoralThesis
dspace.entity.typePublication