Praca doktorska
Ładowanie...
Licencja
Korzystanie z tego materiału możliwe jest zgodnie z właściwymi przepisami o dozwolonym użytku lub o innych wyjątkach przewidzianych w przepisach prawa. Korzystanie w szerszym zakresie wymaga uzyskania zgody uprawnionego.Literatura żydowska w diasporze egipskiej okresu hellenistycznego a greckie gatunki i tradycje literackie
| dc.abstract.pl | Przedmiotem rozprawy doktorskiej jest scharakteryzowanie warsztatu literackiego żydowskich pisarzy tworzących w Egipcie na przestrzeni III–I w. p.n.e. ze szczególnym uwzględnieniem wpływów greckich gatunków i tradycji literackich. Kulturowe warunki funkcjonowania społeczności żydowskiej w Egipcie były z wielu względów unikatowe. Liczna wspólnota żydowska istniała zarówno w Aleksandrii, jak i w chorze już od III w. p.n.e. Obecność Żydów w Egipcie jest znakomicie poświadczona nie tylko w materiale papirologicznym czy epigraficznym, lecz także w ich własnej twórczości literackiej, która zachowała się do naszych czasów. Twórczość ta składa się na korpus zróżnicowanych, choć w większości zachowanych jedynie we fragmentach, dzieł literackich, odzwierciedlający złożone relacje pomiędzy tradycjami biblijnymi a wpływami helleńskiej kultury i greckiego piśmiennictwa. W pierwszym rozdziale zaprezentowane zostały cel dysertacji, budowa badanego korpusu tekstów, struktura rozprawy oraz przyjęte w niej metody pracy. Omówiona została także najważniejsza literatura. Badane teksty podzielone są na cztery grupy: historiografia oparta na materiale biblijnym, fikcje historyczne, poematy epickie i dramat. Każdej z tych grup poświęcony jest osobny rozdział. Poszczególne utwory zostały przeanalizowane pod kątem dwóch aspektów: (1) ich relacji z greckimi gatunkami literackimi, (2) obecności w nich niebiblijnych tradycji literackich, rozpowszechnionych w greckojęzycznym świecie w okresie hellenistycznym. Rozdział drugi poświęcony jest dwóm fragmentarycznie zachowanym tekstom historycznym, opartym na materiale biblijnym. Ich autorzy, Demetrios i Artapanos, reprezentują dwa spojrzenia na opisane w Biblii najdawniejsze dzieje Żydów. Dzieło Demetriosa łączy cechy greckiej chronografii i literatury zetemata. Poprzez chronologiczne porządkowanie zawartego w Pięcioksięgu materiału fabularnego i wyjaśnianie występujących w nim sprzeczności autor dążył do opracowania tego materiału zgodnie z greckim modelem myślenia o historii oraz do wykazania wewnętrznej integralności tekstu biblijnego. Tekst Artapanosa był pracą historyczną opowiadającą o dziejach Żydów w Egipcie, w której osadzone zostały biografie trzech związanych z tym miejscem biblijnych postaci: Abrahama, Józefa oraz Mojżesza. Opisana w dziele tym historia wyjścia z Egiptu wzbogacona została licznymi odwołaniami do pozabiblijnych (greckich, egipskich i żydowskich) tradycji. Ukazując opowieść o życiu Mojżesza i o Exodusie jako część historii Egiptu, Artapanos podejmuje polemikę z nieprzychylną wobec Żydów wersją tej narracji, zawartą we fragmentarycznie zachowanym dziele Aigyptiaka Manethona z Sebennytos. W rozdziale trzecim omówione zostały dwa teksty należące do kategorii fikcji historycznych – List Aristeasa i 3 Ks. Machabejska. W obu tych tekstach fikcyjna narracja została zbudowana na kanwie historycznych postaci i wydarzeń, by stworzyć wrażenie wiarygodności. List Aristeasa opowiada historię powstania greckiego przekładu żydowskiego Prawa. Jest to tekst narracyjny łączący w sobie elementy wielu gatunków literackich: jego ramy kompozycyjne zaczerpnięte zostały z tradycji traktatów z dedykacją; ponadto jest wzbogacony dygresjami posiadającymi cechy różnych gatunków i typów dyskursu (ekfraza, chreia, geografia utopijna, traktat peri basileias, literacki dialog). Opowiedziana w nim historia oparta jest na dwóch schematach narracyjnych: na schemacie Exodusu oraz na „schemacie aleksandryjskim”, związanym z polityką kulturalną dynastii Ptolemeuszów. Wykorzystując owe schematy, jak również elementy poszczególnych greckich gatunków literackich, autor Listu Aristeasa dążył do legitymizacji greckiego przekładu Prawa oraz afirmacji zamieszkiwania żydowskiej społeczności w Egipcie. Z kolei 3 Ks. Machabejska to opowieść o fikcyjnych prześladowaniach społeczności żydowskiej pod panowaniem Ptolemeusza IV Philopatora. Choć jej autor korzystał ze źródeł greckich (np. Dziejów Polybiosa) przy konstruowaniu swej narracji, jako formalne wzorce posłużyły mu teksty żydowskie – 2 Ks. Machabejska oraz Ks. Estery. 3 Ks. Machabejska powstała najprawdopodobniej w odpowiedzi na 2 Ks. Machabejską i Ks. Estery i stanowi własną narrację tożsamościową egipskiej diaspory. Rozdział czwarty dotyczy fragmentarycznie zachowanych poematów epickich: poematu o Jakubie Theodotosa oraz O Jerozolimie Filona Epika. Pierwszy z nich był krótkim utworem epickim, opowiadającym biblijną historię pobytu Jakuba i jego rodziny w Sychem. Historia ta została w poemacie Theodotosa zmodyfikowana: kończąca ją rzeź Sychemitów jest w niej ukazana jako spełnienie Bożego rozkazu. Tak zmieniona wersja tej historii obecna jest w innych tekstach żydowskich okresu Drugiej Świątyni (np. Testament Lewiego, Ks. Jubileuszów) i jest wyrazem niechęci wobec Samarytan. U Theodotosa niechęć ta podkreślona jest aluzjami do Odysei Homera. Tekst ten wpisuje się w rozpowszechnioną w hellenistycznej epice tendencję do reinterpretacji opowieści znanych z kanonicznych. Poemat O Jerozolimie Filona Epika stanowił prawdopodobnie dłuższy utwór, w którym Jerozolima przedstawiona została jako miejsce związane z najdawniejszą historią Żydów oraz jako miasto o zadziwiającej architekturze. Stan zachowania poematu nie pozwala na dokładniejsze określenie jego tematyki. Zachowane fragmenty Filona Epika wyróżniają się pełnym rzadkiego, poetyckiego słownictwa stylem. Ostatni, piąty rozdział, poświęcony jest fragmentom jedynego zachowanego żydowskiego dramatu – tragedii Eksagoge Ezechiela, opowiadającej historię wyjścia Żydów z Egiptu. W rozdziale przedstawiona została propozycja rekonstrukcji dramatu, jak również analiza nad jego struktury i refleksja nad miejscem w tradycji gatunku w obliczu przemian, które zaszły w dramacie i teatrze greckim w okresie hellenistycznym. Ponadto, osobna sekcja poświęcona jest rozważaniom nad scenicznością dramatu i możliwymi okolicznościami jego wystawienia. Pod względem tematyki tragedia Ezechiela jest najbardziej zbliżona do „tragedii podróży”, które oparte są na motywie wygnania i wędrówki oraz zawierają element aitiologiczny, związany z zakładaniem nowych miast i kultów. W Eksagoge obecne są również nawiązania do Iona Eurypidesa oraz do Persów Ajschylosa. Tragedia ta mogła być wystawiana w synagodze lub w tymczasowym (np. drewnianym) teatrze podczas obchodów święta Pesach. W zakończeniu rozprawy podsumowane zostały ustalenia dotyczące wpływów greckich gatunków i tradycji literackich na twórczość żydowskich pisarzy działających w Egipcie w okresie hellenistycznym. Najpełniej cechy swoich gatunków literackich realizują utwory reprezentujące piśmiennictwo typowo greckie, nieuprawiane we wcześniejszej literaturze żydowskiej: teksty epickie (fragmenty Filona Epika oraz Theodotosa) oraz tragedia Eksagoge. Z kolei większość omawianych tekstów prozatorskich (fragmenty Demetriosa i Artapanosa oraz List Aristeasa) zawiera cechy dwóch lub więcej gatunków. Z analizy tych tekstów wyłaniają się dwie strategie łączenia gatunków. Pierwsza, przyjęta przez Demetriosa, polega na tworzeniu formy literackiej, w której cechy dwóch gatunków są wobec siebie równorzędne. Druga strategia, zastosowana w tekście Artapanosa oraz w Liście Aristeasa, opiera się na osadzeniu jednej literackiej formy wewnątrz innej. Z kolei rozważania nad występującymi w omawianych tekstach greckimi tradycjami literackimi wykazują, że owe tradycje nie stoją w opozycji z treściami biblijnymi i typowo żydowskimi. Przeciwnie – służą autorom do skuteczniejszego wyrażania refleksji na temat własnej tożsamości i miejsca ich ethnosu w hellenistycznym świecie. Ułatwiają też komunikację z odbiorcami – zarówno należącymi do żydowskiej społeczności, jak i tymi spoza niej. Ponadto, w zakończeniu pracy przedstawiony został przekrój problemów najczęściej poruszanych w badanym korpusie tekstów i sposobów, w jakie owe problemy podejmowane są w poszczególnych utworach. |
| dc.abstract.pl | This dissertation characterizes the works of Jewish writers working in Egypt in the Hellenistic period (3rd –1 st century B.C.E.) in the light of the influence of Greek genres and literary traditions. The cultural environment of the Jewish community in Hellenistic Egypt were unique for many reasons. A large Jewish community had existed both in Alexandria and in the chora since the 3rd century B.C.E. The Jewish presence in Egypt is attested not only in papyrological or epigraphical material, but also in a large corpus of literary texts that survives to this day. This corpus consist of varied works, most of which survive in fragmentary state, and reflects the multi-faceted relationship between Biblical traditions and the influence of Hellenic culture and Greek literature. The introduction details the aim of the dissertation, the discussed corpus of texts, and the applied methodology; it also includes a literature review. The texts studied in this dissertation have been divided into four groups: historiography based on Biblical material, historical fictions, epic poems, and drama. Each of these groups has been discussed in a separate chapter. Individual works have been analyzed with an emphasis on two aspects: (1) their participation in Greek genres, (2) their use of non-biblical literary traditions that were widespread in the Greek-speaking world in the Hellenistic period. Chapter 2 discusses two fragmentarily preserved historical texts based on Biblical material. Their authors, Demetrius and Artapanus, represent two perspectives on the Jewish history described in the Bible. Demetrius’ work combines the features of Greek chronography and zetemata literature. By the chronological ordering of the narrative material included in the Pentateuch and the explanation of the inconsistencies in the Biblical text, he strived to rework this material in accordance with the Greek model of historical thinking and to prove the integrity of the Biblical text. Artapanus’ text was a historical work on the history of Jews in Egypt. Within this work the author has embedded the biographies of three Biblical figures, whose lives were connected with Egypt: Abraham, Joseph, and Moses. The Exodus story included in this work contains numerous allusions to non-biblical (Greek, Egyptian and Jewish) traditions. By presenting the story of Moses and the Exodus as a part of the history of Egypt, Artapanos engages in polemic with the Egyptian historian Manetho of Sebennytos, whose version of Exodus story, described in the work Aigyptiaka, paints the Jews in a negative light. Chapter 3 focuses on two works of historical fiction – the Letter of Aristeas and Third Maccabees. In both texts the fictional narration has been built around historical events and figures to create a sense of veracity. The Letter of Aristeas is an account of the creation of the Greek translation of the Jewish Law – the Septuagint. It is a narrative text that combines elements of several literary genres: it is set in a compositional framework of a dedicated treatise; embedded within the narrative are digressions that exhibit the literary features of different genres and discourse types (the ekphrasis, the chreia, utopian geography, peri basileias literature, the literary dialogue). Its account is based upon two narrative patterns: the Exodus pattern and the “Alexandrian patterns”, which is connected to the cultural policy of the Ptolemaic dynasty. By engaging with these paradigms, as well as elements of different Greek literary genres, the author of the Letter of Aristeas provided legitimization for the Greek translation of the Jewish Law, as well as an affirmation for the dwelling of the Jewish community in Egypt. Third Maccabees tells the story of a fictional persecution of the Jews under the reign of Ptolemy IV Philopator. Although its author consulted Greek sources (e.g. Polybius’ Historiae) while building his narrative, he did not look to them as generic models; rather, he modeled his work on Jewish texts: Second Maccabees and the Book of Esther. Third Maccabees was most probably written as a response to these two texts and constitutes an self definition narrative for the Egyptian diaspora. Chapter 4 elaborates two fragmentarily preserved epic poems: the poem on Jacob by Theodotos and On Jerusalem by Philo the Epic Poet. Theodotus’ work was a short epic poem, telling the story of Jacob’s stay in Shechem. The Biblical narrative unfolds in the poem in a modified form: the slaying of the Shechemites is described as commanded by God. This version of the story appears in other Jewish texts of the Second Temple Period (e.g. the Testament of Levi, the Book of Jubilees); it is an expression of enmity towards Samaritans. In Theodotus’ poem this enmity is enhanced by allusions to Homer’s Odyssey. The text participates in the practice of reinterpreting well-known myths an narratives, which is widely attested in Hellenistic epic poetry. On Jerusalem by Philo the Epic Poet was probably a much longer poem, in which Jerusalem was described as a place closely connected with Jewish history, as well as a city of astonishing architecture. The state of the preserved text does not allow for a further determination of its subject. The style of the surviving fragments is unique for its use of rare, poetic vocabulary. Chapter 5 discusses the fragments of the only surviving Jewish drama – the Exagoge by Ezekiel the Tragedian. The tragedy tells the story of Exodus. The chapter offers a reconstruction of the play, as well as an analysis of its structure and a reflection on its place in Greek tragic tradition in the light of the changes that Greek drama and theatre underwent in the Hellenistic Period. A separate section of the chapter discusses the question and the circumstances of the Exagoge's staging. In its main theme, the play is most closely related to “travel tragedies”, which are based on the motif of exile and wandering and often contain aitiological elements, such as tales of the foundation of new cities and cults. The Exagoge also contains allusions to Euripides’ Ion and Aeschylus’ Persae. The tragedy might have been performed in a synagogue or on a temporary (e.g. wooden) stage during Passover celebrations. The concluding chaptersummarizesthe dissertation’s findings on the influence of Greek genres and literary traditions upon the works of Jewish writers working in Hellenistic Egypt. The features of their respective genres are most fully realized in works representing typically Greek writing, not practiced in earlier Jewish literature: epic texts (fragments of Philo the Epic Poet and Theodotos) and the tragedy Exagoge. Most of the prose texts discussed in this dissertation (the fragments of Demetrius and Artapanus, the Letter of Aristeas) combine features of two or more genres. From the analysis of these text, two strategies of blending genres together emerge. The first strategy, adapted by Demetrios, is producing a literary form in which features of two genres are equally prominent. The second strategy, implemented by Artapanus and the author of the Letter of Aristeas, entails embedding one literary form within another. The study of the Greek literary traditions represented in the texts leads to the conclusion that these tradition are not opposed to Biblical or typically Jewish content. On the contrary – they serve the authors to efficiently express their reflections on their own identity and the place of their ethnos in the Hellenistic world. They also facilitate communication with their audiences – both those belonging to the Jewish community and those outside of it. The concluding chapter also includes an overview of themes and problems most frequently appearing in the texts discussed in the dissertation, as well as the ways these problems are elaborated upon in individual works. |
| dc.affiliation.department | Wydział Polonistyki |
| dc.contributor.author | Grzybowska-Wiatrak, Agata |
| dc.date.accessioned | 2023-10-03T09:48:52Z |
| dc.date.available | 2023-10-03T09:48:52Z |
| dc.date.defence | 2023-10-17 |
| dc.date.issued | 2023-10-03 |
| dc.description.promoter | Stebnicka, Krystyna |
| dc.description.promoter | Kozłowski, Jan |
| dc.identifier.uri | https://repozytorium.uw.edu.pl//handle/item/4692 |
| dc.language.iso | pl |
| dc.rights | FairUse |
| dc.subject.pl | Egipt |
| dc.subject.pl | literatura grecka |
| dc.subject.pl | literatura żydowska |
| dc.subject.pl | diaspora |
| dc.subject.pl | Żydzi |
| dc.subject.pl | okres hellenistyczny |
| dc.subject.pl | Egypt |
| dc.subject.pl | Greek literature |
| dc.subject.pl | Jewish literature |
| dc.subject.pl | diaspora |
| dc.subject.pl | Jews |
| dc.subject.pl | the Hellenistic period |
| dc.title | Literatura żydowska w diasporze egipskiej okresu hellenistycznego a greckie gatunki i tradycje literackie |
| dc.title.alternative | Jewish Literature of the Egyptian Diaspora in the Hellenistic Period: Greek Genres and Literary Traditions |
| dc.type | DoctoralThesis |
| dspace.entity.type | Publication |