Temperament a objawy pourazowego zaburzenia stresowego (PTSD) u żołnierzy pełniących misje wojskowe: wyniki badań prospektywnych

W pracy zaprezentowane zostały badania dotyczące cech temperamentu jako predyktora nasilenia objawów pourazowego zaburzenia stresowego (PTSD) u żołnierzy pełniących misje wojskowe. Zrealizowane badania miały charakter prospektywny – pomiar cech temperamentu został dokonany przed wyjazdem żołnierzy na misję (oraz dodatkowo dla celów porównawczych – po powrocie z misji), zaś pozostałe zmienne, tj. ocenę poziomu zagrożenia życia i doznanych urazów, okołotraumatycznych emocji (kryterium A1 i A2 wg DSM-IV), stosowanych strategii radzenia sobie ze stresem skoncentrowanych na zadaniu i emocjach, jak też nasilenia objawów PTSD – zbadano po powrocie żołnierzy z misji. Badania zrealizowano w dwóch grupach żołnierzy grup bojowych wykonujących zadania wiążące się z zagrożeniem zdrowia i życia, którzy pełnili misję wojskową w Iraku oraz w Afganistanie. W części teoretycznej pracy zaprezentowane zostały wybrane koncepcje stresu w literaturze psychologicznej. Przedstawiono również pojęcie stresu bojowego, z którym konfrontowali się uczestniczący w badaniach żołnierze. Część teoretyczna zawiera także zagadnienia dotyczące pojęcia stresu traumatycznego, następstw stresu traumatycznego, a także modeli wyjaśniających mechanizmy zaburzenia po stresie traumatycznym. Ponadto w części dotyczącej stresu traumatycznego zostały omówione czynniki ryzyka zaburzenia pourazowego w świetle dotychczasowych badań, w tym temperamentu w ujęciu Regulacyjnej Teorii Temperamentu (RTT). Część końcowa zawiera również przegląd współczesnych badań związku temperamentu i innych badanych zmiennych z objawami PTSD. W części empirycznej pracy zostały zaprezentowane wyniki przeprowadzonych badań. Zostały one zrealizowane w grupach żołnierzy pełniących misję wojskową w Iraku (nI=56) oraz w Afganistanie (nA=148). Badane zmienne zostały poddane analizie statystycznej - wyznaczono współczynniki korelacji, wyniki poddano analizie regresji liniowej oraz zastosowano analizy ścieżkowe badanych zmiennych. Analiza wyników badań potwierdziła sformułowane hipotezy wykazując, że cechy temperamentu (w tym zwłaszcza reaktywność emocjonalna) umożliwiają przewidywanie nasilenia okołotraumatycznych emocji, strategii radzenia sobie ze stresem (skoncentrowanych na emocjach i zadaniu) oraz nasilenia objawów PTSD. Wyniki mają kluczowe znaczenie dla RTT i potwierdzają dane z wcześniej prowadzonych badań, poza jednym istotnym aspektem - o nasileniu objawów PTSD 3 u żołnierzy decyduje nie tyle poziom zagrożenia życia i doznanych urazów, ale okołotraumatycznych emocji. Ostatni rozdział pracy dotyczy dyskusji odnoszącej się do uzyskanych wyników, a także ich znaczenia dla praktyki psychologicznej. Ponadto zaprezentowana została krytyczna ocena badań własnych oraz sugestie wobec kolejnych badań dotyczących prezentowanej tematyki.

The thesis presents a study referring to the the temperament traits as predictors of intensity of symptoms of post-traumatic stress disorder (PTSD) in soldiers serving on military missions. The research carried out the prospective paradigm. The measurement of the temperament traits was done in soldiers prior to the mission (and additionally for the purposes of comparison – after their return from the mission), whereas the remaining variables, i.e. the assessment of the level of threat to life and experienced injuries, trauma-related emotions (criteria A1 and A2 according to DSM-IV), the strategies applied to cope with stress focused on a task and emotions as well as the PTSD symptoms intensity – were examined after the soldiers’ return from the mission. The study is carried out in two groups of battlegroup soldiers who performed tasks connected with danger to health and life while serving in military missions in Iraq and Afghanistan. The theoretical part of the thesis presents some selected concepts of stress in psychology literature. It also outlines the notion of combat stress which is experienced by the soldiers participating in the study. The theoretical part contains also issues referring to the notions of traumatic stress, consequences of traumatic stress as well as models explaining the mechanisms of the disorder occurring after traumatic stress. Furthermore, the part concerning traumatic stress discusses the risk factors of the post-traumatic stress disorder in the light of the studies conducted so far, including temperament from the perspective of the Regulatory Theory of Temperament (RTT). The final part also includes a review of contemporary studies of the relation of temperament and other examined variables with the PTSD symptoms. The empirical part shows results of the research conducted in groups of soldiers serving in millitary missions in Iraq (nI=56) and in Afghanistan (nA=148). The variables under examination have been submitted to a statistical analysis – the correlation coefficients, linear regression and path analyses of the variables under examination have been applied. The analysis of the research results confirms the hypotheses by showing that the temperament traits (including emotional reactivity in particular) enable predicting the intensity of trauma-related emotions, stress coping strategies (focused on emotions and a task) and the intensity of the PTSD symptoms. The results have crucial 5 significance for RTT and they confirmed the data obtained in earlier studies, except for one important issue – the PTSD symptoms in soldiers are not influenced by the level of threat to life and experienced trauma, but by peritraumatic emotions. The last chapter of the thesis refers to a discussion concerning the results obtained as well as their significance for psychological practice. Moreover, the critical evaluation of own study is put forward together with suggestions for any further research concerning the presented subject matter.