Praca doktorska
Hrabina Teresa w narracjach o «dziejach początkowych» Portugalii – między czarną a białą legendą
| dc.abstract.en | The present dissertation is devoted to Teresa, Countess of Portugal (ca. 1079-1130), mother of Afonso Henriques, the first King of Portugal (1109?-1185). The countess ruled over the County of Portugal after the death of her spouse, Henry of the House of Burgundy, and due to minority of his only male successor. The County of Portugal was established by Alfonso VI (1040-1109) towards the end of 11th century out of the territories of Castile and León and so constituted a nucleus of what later developed into Portugal. Topic of the work corresponds with the research of ‘origins’ of Portugal and concerns to an equal extent a phenomenon of historiography – narratives telling origins of a state community. Given the character of Teresa’s images in Portuguese chronicles, historic treaties, speculum literature and epic, the dissertation is thematically entwined with the research of images of women in European literature and historiography along the timeline of cornerstones set in the Middle Ages and modern era. The dissertation foregrounds the empowered role of Teresa in building up Portuguese independence and centres on issues related to countess’s political activity. Texts telling the ‘origins’ of Portugal have been subjects of deepened analysis and interpretation. The texts include: Livro de Linhagens do Conde D. Pedro by Pedro Afonso, Count of Barcelos, Crónica de El-Rei D. Affonso Henriques by Duarte Galvão, as well as Flores de España, excelencias de Portugal by António de Sousa de Macedo. A more comprehensive context has been accomplished, in turn, thanks to investigating into Teresa’s images in more than twenty other texts. The analysed sources came into being in times of first three houses of Portugal – the House of Burgundy, the House of Avis and the House of Habsburg, respectively. Teresa’s images present in the analysed sources make up either a black or a white legend, and are embedded in a broader cultural context. The analysis proves that the countess’s images recorded in the ‘origins’ narratives are no impartial for once they serve as a tool in political disputes, another time as a Portuguese kings’ legitimation vehicle, yet another – as a parenesis building block. The work illustrates the endeavours of authors who reiterate Teresa’s negative and positive evaluations and, more specifically, how they draw to a repertoire of topic-related means in shaping Teresa’s role and respective image components to match a virtuous or an evil ruler. Thus, the countess–evil ruler is subject to criticism not only for how she acts in the political arena, but also how she behaves in the private sphere – as a woman and a mother. The countess–virtuous ruler is, by contrast, told highly of in each and every of the said areas – she happens to be a good wife, a resourceful woman, such that is of assistance to her husband and son, and, above all, orchestrates her county with ability and skill. The work has been approached in a comparative manner. Comparison involves other female figures who exhibit common points with Teresa’s historiographic-chronicle portrayal. As recurring characteristics and findings of other researchers had been acknowledged, it was possible to reconstruct a set of vices of an evil ruler, and, in parallel, a set of virtues of a virtuous one. Another juxtaposition came in for ‘origins’ narratives, however, as concluded, they manifest a similar structure irrespective of their mother-cultures. The Portuguese solutions were compared to a topics of ‘origins’ in medieval Polish chronicling. Findings of Jacek Banaszkiewicz and ‘adventures of the hero’ by Joseph Campbell proved to be of use, too. The image of Teresa is incorporated in a broad political context. The dissertation shows to what extent an ad hoc ‘raison d’etat’ or interests of different houses, the need to create role models as well as the need to adapt substance to a narrative form all co-affected the way mother of the first king of Portugal was perceived. Shedding light on complexity of Teresa’s historic portrait, with ambiguities it demonstrates, made it possible to see how elusive our knowledge of the past inherently is. Furthermore, the work has pointed to the issue of putting a source material at service of different political interests on the one hand, and literary (also topic-related) implications of historiographic work on the other. The work has appendices with photos and translations of selected source texts fragments with a study. |
| dc.abstract.pl | Rozprawa poświęcona jest hrabinie Teresie (ok.1079–1130), matce pierwszego króla Portugalii – Alfonsa Henriquesa (1109?–1185). Hrabina sprawowała rządy w hrabstwie Portugalii po śmierci małżonka, Henryka Burgundzkiego (1066–1112), wobec małoletniości jedynego męskiego potomka. Hrabstwo Portugalii zostało wydzielone przez Alfonsa VI (1040 –1109) pod koniec XI wieku z terenów Kastylii i Leónu i stanowiło zalążek Portugalii. Temat pracy wpisuje się zatem w kontekst badań nad „dziejami początkowymi” Portugalii, a dotyczy także zjawiska dziejopisarstwa, jakim są narracje opowiadające o genezie wspólnoty państwowej. Z uwagi na charakter wizerunków Teresy w portugalskich kronikach, traktatach historycznych, zwierciadłach i epice, rozprawa jest powiązana tematycznie z badaniami nad wizerunkami kobiet w literaturze i dziejopisarstwie europejskim w ramach wyznaczonych w pracy cezur obejmujących wieki średnie i nowożytność. W rozprawie podkreślono podmiotową rolę Teresy w budowaniu portugalskiej niezależności i skoncentrowano się na zagadnieniach dotyczących politycznej aktywności Hrabiny. Szczegółowej analizie i interpretacji zostały poddane wybrane teksty, które opowiadają o „początkach” Portugalii. Są to: Livro de Linhagens do Conde D. Pedro autorstwa trzeciego hrabiego Barcelos – Piotra, Crónica de El-Rei D. Affonso Henriques Duartego Galvão oraz Flores de España, excelencias de Portugal Antóniego de Sousa de Macedo. Szerszy kontekst zbudowano zaś na podstawie prześledzenia wizerunku Teresy w ponad dwudziestu innych tekstach. Analizowane źródła zostały sporządzone w czasach trzech pierwszych dynastii królów Portugalii – burgundzkiej, Avis i habsburskiej. Obecny w analizowanych tekstach wizerunek hrabiny Teresy tworzy albo czarną, albo białą legendę i wpisuje się w szerszy kontekst kulturowy. Analiza podjęta w rozprawie dowodzi, że zapisany w narracjach o „początku” wizerunek Hrabiny nie jest bezstronny, lecz stanowi narzędzie politycznych sporów, przedmiot działań legitymizacyjnych królów portugalskich i budulec parenetycznych modeli. W pracy pokazano, w jaki sposób autorzy utrwalający negatywną i pozytywną ocenę hrabiny Teresy korzystają z rozwiązań topicznych, m.in. w zakresie kształtowania roli Teresy i części składowych jej wizerunku jako złej i dobrej władczyni. I tak, Hrabina zła-władczyni jest poddana krytyce nie tylko w sferze władzy, ale także w zakresie życia prywatnego – jako kobieta i matka. Natomiast Hrabina-dobra władczyni zostaje doceniona w każdej z tych dziedzin – jest dobrą żoną, zaradną kobietą, wspiera męża i syna, umiejętnie zarządza Hrabstwem. Praca ma charakter komparatystyczny. Dla porównania zaprezentowano postaci innych kobiet, których wizerunki zostały poddane tym samym mechanizmom, co historiograficzno-kronikarski portret hrabiny Teresy. Dzięki zaobserwowaniu cech powtarzalnych, możliwe było ustalenie szczegółowego pakietu wad modelowej złej władczyni i pakietu zalet dobrej. Zestawiono także opowieści o „początkach”, przy czym okazało się, że charakteryzują się one podobną strukturą, niezależnie od kultury, jaka je wytworzyła. Portugalskie rozwiązania porównano m.in. z topiką „dziejów początkowych” w średniowiecznym kronikarstwie polskim. Pomocne okazały się m.in. ustalenia Jacka Banaszkiewicza, a także zaproponowany przez Josepha Campbella „schemat bohaterski”. Wizerunek Hrabiny został wpisany w szeroki kontekst polityczny. Rozprawa ukazuje, do jakiego stopnia doraźna „racja stanu” czy interesy poszczególnych rodów, potrzeba kreowania wzorców osobowych oraz konieczność dostosowania treści do formy narracyjnej wpłynęły na obraz matki pierwszego króla Portugalii. Unaocznienie złożoności historycznego portretu Teresy i jego niejednoznaczności pozwoliło pokazać ulotność naszej wiedzy o przeszłości, podporządkowanie przekazu źródłowego różnym racjom politycznym oraz literackie, w tym topiczne, implikacje twórczości historiograficznej. Praca została zaopatrzona w aneksy, które zawierają materiał zdjęciowy oraz przekład wybranych fragmentów omawianych tekstów źródłowych wraz z opracowaniem. |
| dc.affiliation | Uniwersytet Warszawski |
| dc.affiliation.department | Wydział Neofilologii |
| dc.affiliation.institute | Instytut Studiów Iberyjskich i Iberoamerykańskich |
| dc.contributor.author | Działak-Szubińska, Anna |
| dc.date.accessioned | 2016-06-18T09:50:36Z |
| dc.date.available | 2016-06-18T09:50:36Z |
| dc.date.defence | 2016-06-28 |
| dc.date.issued | 2016-06-18 |
| dc.date.submitted | 2016-04 |
| dc.description.additional | Link archiwalny https://depotuw.ceon.pl/handle/item/1625 |
| dc.description.promoter | Partyka, Joanna |
| dc.description.reviewer | Dąbrówka, Andrzej |
| dc.description.reviewer | Łukaszyk, Ewa |
| dc.identifier.uri | https://repozytorium.uw.edu.pl//handle/item/1625 |
| dc.language | pl |
| dc.language.iso | pl |
| dc.language.other | en |
| dc.rights | ClosedAccess |
| dc.subject.en | role models |
| dc.subject.en | Portuguese historiography |
| dc.subject.en | ‘origins’ narratives of Portugal |
| dc.subject.en | history of women |
| dc.subject.en | Countess Teresa |
| dc.subject.pl | wzorzec osobowy |
| dc.subject.pl | historiografia portugalska |
| dc.subject.pl | „dzieje początkowe” Portugalii |
| dc.subject.pl | historia kobiet |
| dc.subject.pl | hrabina Teresa |
| dc.title | Hrabina Teresa w narracjach o «dziejach początkowych» Portugalii – między czarną a białą legendą |
| dc.title.alternative | Countess Teresa in narratives on the 'origins' of Portugal - between a black and a white legend. Study of the historical figure in the light of selected primary narrative sources (till the mid-17th century) |
| dc.type | DoctoralThesis |
| dspace.entity.type | Publication |